نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
متخصص درمان سوزش کف پا چه کاری انجام می‌دهد؟
سوزش کف پا، به‌ویژه در شب یا هنگام استراحت، می‌تواند آزاردهنده و حتی نشانه‌ای از یک مشکل جدی باشد. این احساس سوزش ممکن است ناشی از عللی ساده مانند پوشیدن کفش نامناسب یا ایستادن‌های طولانی باشد، اما در بسیاری از موارد، می‌تواند نشانه بیماری‌هایی مانند نوروپاتی محیطی، دیابت، کمبود ویتامین یا مشکلات عصبی باشد. تشخیص صحیح علت سوزش، اولین گام در مسیر درمان مؤثر است. در این مسیر، مراجعه به یک متخصص سوزش کف پا که معمولاً نورولوژیست، متخصص طب فیزیکی یا ارتوپد است – ضروری به‌نظر می‌رسد. این پزشکان با انجام معاینات بالینی، تست‌های عصب و بررسی‌های آزمایشگاهی می‌توانند منشاء دقیق سوزش را مشخص کرده و درمان متناسب با آن را تجویز کنند. در ادامه با نقش این متخصصان و روش‌های درمانی رایج بیشتر آشنا می‌شوید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
سوزش کف پا چیست؟
احساس سوزش پا یک اختلال شایع است. می‌تواند به‌عنوان یک مشکل منفرد یا علامت یک بیماری دیگر رخ دهد. در افراد مسن شایع است و می‌تواند در شب شدیدتر شود. این سوزش نه‌تنها بر کف پا تأثیر می‌گذارد، بلکه می‌تواند بالای پا، مچ و ساق پا را نیز تحت‌تأثیر قرار دهد. متخصص سوزش کف پا موارد زیر را شایع‌ترین علائم آن معرفی می‌کند:
- احساس سوزش یا گرما که اغلب در شب شدیدتر می‌شود
- بی‌حسی در پاها
- درد شدید یا کوبنده
- احساس سنگینی در پاها
- درد مبهم در پا
- قرمزی یا گرمی بیش از حد پوست
- احساس سوزن‌سوزن شدن یا گزگز در پاها
مهم‌ترین علل سوزش پا از نظر متخصص سوزش کف پا
شرایط پزشکی و دلایل مختلفی وجود دارد که می‌تواند باعث سوزش پا شود. ازجمله:
- اختلالات عصبی
- بیماری‌ها
- کمبودهای تغذیه‌ای
- تغییرات هورمونی
- داروها
۸ نوع اختلال عصبی که به گفته دکتر درمان سوزش پا می‌تواند علت سوزش پا باشد
- نوروپاتی دیابتی: دیابت باعث آسیب عصبی در سراسر بدن می‌شود، زیرا قند خون بالا به‌مرورزمان به اعصاب آسیب می‌زند. حدود ۵۰ درصد از افراد مبتلا به دیابت در برخی موارد دچار آسیب عصبی می‌شوند. وقتی فردی به دلیل دیابت دچار آسیب عصبی می‌شود، علائم از پا شروع می‌شود و می‌تواند شامل درد، سوزن‌سوزن شدن و سوزش کف پا باشد. برخی افراد این حس را شبیه راه‌رفتن روی پوشش حباب‌دار توصیف می‌کنند.آسیب عصبی ناشی از دیابت به‌عنوان نوروپاتی دیابتی شناخته می‌شود.
- نوروپاتی آمیلوئید: نوروپاتی آمیلوئید نوعی اختلال عصبی بوده و زمانی ایجاد می‌شود که نوعی پروتئین به نام آمیلوئید، در اعصاب رسوب می‌کند. اعصاب آسیب می‌بینند و علائمی مانند بی‌حسی در پاها، سوزن‌سوزن شدن و سوزش پا در شب ایجاد می‌شود.
- بیماری شارکو ماری توث (CMT): یک بیماری عصبی ارثی است که بر اعصاب درگیر در کنترل عضلات تأثیر می‌گذارد. در طول زمان این بیماری پیشرفت کرده و علائم آن بدتر می‌شود. یکی از اولین نشانه‌هایی که نشان می‌دهد فرد مبتلا به CMT است، سوزش در پاها است. همچنین می‌تواند به‌مرورزمان به دلیل عدم تعادل عضلانی یا نوروپاتی منجر به قوس بسیار زیاد شود.
- پلی نوروپاتی دمیلینه کننده التهابی مزمن (CIDP): یک اختلال عصبی است که با التهاب ریشه‌های عصبی ایجاد می‌شود.این اختلال عصبی با اختلال در عملکرد حسی و ضعف پیش‌رونده در پاها و بازوها در مدت طولانی مشخص می‌شود. می‌تواند باعث احساس سوزن‌سوزن شدن یا سوزش در پاها و دست‌ها شود. این اختلال نادر است و از هر ۱۰۰۰۰۰ نفر فقط ۵ تا ۷ نفر دچار CIPD می‌شوند. در (CIDP)و همچنین نوروپاتی، پوشش محافظ اعصاب، به نام میلین، آسیب می‌بیند. این مانع ارتباط صحیح بین اعصاب می‌شود. علائم آن معمولاً در هر دو طرف بدن به طور هم‌زمان ایجاد می‌شوند، بنابراین اغلب هر دو پا تحت‌تأثیر قرار می‌گیرند.
- سندرم درد منطقه‌ای پیچیده (CRPS): یک وضعیت درد مزمن است که معمولاً پس از آسیب‌دیدن اعصاب به دلیل صدماتی مانند شکستگی، رگ‌به‌رگ شدن، سوختگی یا بریدگی ایجاد می‌شود. همچنین در صورت آسیب‌دیدن اعصاب در حین عمل، ممکن است پس از جراحی ایجاد شود. CRPS یک بیماری بسیار دردناک است که نیاز به تشخیص زودهنگام، مداخله و فیزیوتراپی دارد. دردی که در افراد مبتلا به CRPS رخ می‌دهد معمولاً به‌صورت سوزش، سوزن‌سوزن شدن است، توصیف می‌شود. ممکن است در هر ناحیه‌ای از بدن از جمله پاها اتفاق بیفتد.
- نوروپاتی فیبر کوچک: نوروپاتی فیبر کوچک نوعی اختلال است که فقط بر اعصاب حسی کوچک تأثیر می‌گذارد. طبق گفته درمانگر سوزش پا معمولاً در پاها ایجاد می‌شود و با بالارفتن، مسیر خود را در سراسر بدن باز می‌کند. اگرچه علت آن به‌خوبی شناخته نشده است، اما اغلب به دلیل دیابت یا پیش دیابت ایجاد می‌شود.
- سندرم تونل تارسال: سندرم تونل تارسال زمانی ایجاد می‌شود که عصب تیبیال خلفی، یعنی عصبی که از بالای زانو در پشت ساق پا تا پاشنه پا امتداد می‌یابد، به دلیل آسیب یا تورم آسیب می‌بیند. این می‌تواند منجر به درد و سوزش در پا شود.
- سندرم گریرسون-گوپالان: سندرم گریرسون-گوپالان اصطلاحی است که برای توصیف احساس سوزش در پاها استفاده می‌شود. هنگامی که فردی به این سندرم مبتلا می‌شود، احساس سوزش و درد در پاهای خود می‌کند که معمولاً در شب بدتر می‌شود.
انواع بیماری‌هایی که از نظر پزشک سوزش پا می‌تواند علت این احساس باشد
بیماری شریان محیطی (PAD): بیماری شریان محیطی به‌عنوان رگ‌های خونی باریک یا مسدود شده مشخص می‌شود که از پاها به سمت قلب می‌روند. علت PAD معمولاً ایجاد پلاک در شریان‌ها است. دکتر درمان سوزش پا معتقد است محرومیت از اکسیژن به بافت اندام تحتانی چیزی است که می‌تواند منجر به درد و سایر احساس سوزش در پاها شود.
سندرم گیلن‌باره: سندرم گیلن‌باره یک بیماری خودایمنی و اختلال عصبی است. این بیماری زمانی ایجاد می‌شود که سلول‌های ایمنی فرد به‌اشتباه به سیستم عصبی محیطی حمله می‌کنند و منجر به آسیب عصبی می‌شوند.
علت این سندرم مشخص نیست. بااین‌حال، برخی از محققان معتقدند که برخی از مواد شبیه به اعصاب در سیستم عصبی محیطی هستند. هنگامی که این نوع مواد وارد بدن می‌شوند، یک اشتباه هویتی رخ می‌دهد و سیستم ایمنی بدن با حمله به اعصاب، به مواد واکنش نشان می‌دهد.
کم‌کاری تیروئید: زمانی ایجاد می‌شود که غده تیروئید، غده‌ای که در گردن مسئول تولید برخی هورمون‌های کلیدی است، کم‌کار باشد. درحالی‌که علائم همیشه در مراحل ابتدایی این اختلال وجود ندارند، می‌توانند شامل سوزش پا در زمان بروز باشند. زیرا به گفته درمانگر سوزش پا، کم‌کاری تیروئید توانایی ایجاد نوروپاتی محیطی را دارد.
بیماری کلیوی: کلیه‌ها برای تصفیه سموم از بدن طراحی شده‌اند. هنگامی که آنها شروع به عملکرد نادرست می‌کنند، سمومی ایجاد می‌شوند که می‌توانند به بدن آسیب برساند.
به آسیب عصبی به دلیل بیماری کلیوی ایجاد می‌شود، نوروپاتی اورمیک گفته می‌شود و می‌تواند منجر به احساس سوزش در پا شود.
واسکولیت: این وضعیت که با التهاب رگ‌های خونی مشخص می‌شود، می‌تواند باعث درد و گزگز در پاها شود زیرا خون نمی‌تواند آزادانه به اندام‌ها جریان یابد. ازاین‌رو منجر به آسیب بافتی می‌شود.
سارکوئیدوز: سارکوئیدوز یک بیماری التهابی است. زمانی که سلول‌های التهابی به نام گرانولوما در اندام‌های بدن تشکیل می‌شوند، ایجاد می‌شود. علت این بیماری ناشناخته است و برخی از افرادی که به آن مبتلا می‌شوند ممکن است اصلاً علائمی از خود نشان ندهند.
برای افرادی که علائم را نشان می‌دهند، ممکن است به دلیل تأثیر بیماری بر سیستم عصبی و اعصاب سیستم عصبی محیطی، پاها دچار سوزش شوند.
اریترومیالژی: اریترومیالژیا وضعیتی است که در اثر جهش ژنی در بدن ایجاد می‌شود. هنگامی که اریترومیالژیا ایجاد می‌شود، باعث درد، قرمزی و تورم اپیزودیک در دست‌ها، پاها و سایر قسمت‌های بدن می‌شود.
پزشک سوزش پا معتقد است ازآنجایی‌که این وضعیت منجر به آسیب اعصاب در سیستم عصبی محیطی می‌شود، می‌توان آن را به‌عنوان نوعی نوروپاتی محیطی توصیف کرد.
بیماری‌های عفونی
بیماری‌های عفونی مختلفی وجود دارد که می‌تواند منجر به ایجاد سوزش پا شود. آنها عبارت‌اند از:
پای ورزشکار: پای ورزشکار نوعی عفونت قارچی است که پاها را درگیر می‌کند. علائم معمولی شامل خشکی، پوسته‌پوسته شدن پوست یا سفیدی کف پا و همچنین بین انگشتان پا است، اما ممکن است احساس سوزش نیز داشته باشد. پای ورزشکار به‌راحتی قابل‌درمان است و معمولاً هیچ عواقب جدی برای سلامتی ایجاد نمی‌کند.
: HIV/AIDS یکی از علائم ایدز یا اچ‌آی‌وی در مراحل پایانی نوروپاتی محیطی و داغ شدن یا سوزش پاها است. تخمین زده می‌شود که آسیب به اعصاب تقریباً یک‌سوم افراد مبتلا به HIV را تحت‌تأثیر قرار دهد. به گفته دکتر درمان سوزش پا، برخی از داروهای ایدز - از جمله مهارکننده‌های نوکلئوزیدی معکوس ترانس کریپتاز (NRTIs) - نیز باعث نوروپاتی می‌شوند.
بیماری لایم: بیماری لایم می‌تواند چندین سیستم بدن - مغز، سیستم عصبی، مفاصل، قلب و غیره را تحت‌تأثیر قرار دهد. بیماری لایم می‌تواند باعث بی‌حسی و گزگز در پاها و اندام‌ها در نتیجه نوروپاتی محیطی شود، یک اختلال عصبی که می‌تواند ناشی از بیماری لایم درمان نشده باشد.
زونا: زونا در اثر فعال‌شدن مجدد ویروس واریسلا زوستر که همان ویروس عامل آبله مرغان است ایجاد می‌شود. یکی از علایم این بیماری سوزش و احساس گزگز در پاها است.
سیفلیس: سیفلیس یک عفونت باکتریایی مزمن است که از طریق تماس جنسی قابل انتقال است. یکی از علایم سیفلیس ثانویه نوروپاتی محیطی و سوزش پاها است.
کمبودهای تغذیه‌ای که به گفته درمانگر سوزش پا می‌تواند باعث سوزش پا شود
کم‌خونی: کم‌خونی زمانی رخ می‌دهد که بدن گلبول‌های قرمز سالم کافی نداشته باشد، سلول‌هایی که برای رساندن اکسیژن به سراسر بدن طراحی شده‌اند. کم‌خونی معمولاً ناشی از کمبود آهن است.
درحالی‌که سوزش پا یکی از رایج‌ترین علائمی نیست که فرد در هنگام کم‌خونی تجربه می‌کند، اما مطالعات نشان می‌دهد زمانی که فرد، آهن کافی در سیستم خود نداشته باشد، ممکن است دچار نوروپاتی محیطی شود که منجر به احساس سوزش پا می‌شود.
کمبود تغذیه‌ای: به گفته پزشک سوزش پا، اعصاب برای عملکرد صحیح به مواد مغذی خاصی نیاز دارند. درصورتی‌که بدن نتواند مواد مغذی را جذب کند، خطر آسیب عصبی و داغ شدن پا افزایش پیدا می‌کند. بر اساس تحقیقات، سوءتغذیه و کمبودهای تغذیه‌ای با موارد زیر مرتبط است:
- سوءمصرف الکل
- اختلالات اشتها
- وضعیت اقتصادی پایین‌تر
- سن بالاتر
- بارداری
نوروپاتی محیطی و احساس سوزش پا همراه با آن می‌تواند ناشی از کمبود ویتامین‌های مختلف باشد مانند:
- ویتامین B12
- ویتامین B6
- فلز مس
- ویتامین E
- ویتامین B1
مهم‌ترین تغییرات هورمونی که از نظر دکتر درمان سوزش پا می‌تواند علت این احساس باشد
- بارداری: زنان باردار ممکن است به دلیل تغییرات هورمونی که دمای بدن را افزایش می‌دهد، احساس داغی در پاهای خود کنند. به گفته درمانگر سوزش پا، افزایش بار روی پاها به دلیل افزایش وزن طبیعی و افزایش کل مایعات بدن نیز ممکن است در گرم‌شدن پا در دوران بارداری نقش داشته باشد.
- یائسگی: یائسگی نیز می‌تواند باعث تغییرات هورمونی شود و با علائمی مثل افزایش دمای بدن و داغ شدن پاها همراه باشد. اکثر زنان در سنین ۴۵ تا ۵۵ سالگی دچار یائسگی می‌شوند.
داروهایی که به گفته متخصص سوزش کف پا می‌تواند باعث سوزش پا شود
بسیاری از داروها می‌توانند منجر به نوروپاتی محیطی و در نتیجه سوزش پا شوند. داروهایی که به گفته دکتر درمان سوزش پا در ایجاد نوروپاتی محیطی نقش دارند عبارت‌اند از:
- برخی از داروهای قلبی، مانند آمیودارون
- داروهای شیمی‌درمانی
- داروهای مورداستفاده برای درمان HIV
- برخی از آنتی‌بیوتیک‌ها مانند ایزونیازید
- داروهای ضد تشنج
- برخی از داروهای روان‌گردان
- داروهای سرکوب‌کننده سیستم ایمنی
- لوودوپا که برای درمان بیماری پارکینسون استفاده می‌شود
علل دیگر سوزش پا از نظر دکتر درمان سوزش پا
- مصرف زیاد الکل: افرادی که بیش از حد از الکل استفاده می‌کنند در معرض آسیب عصبی هستند که می‌تواند منجر به احساس سوزش در پاها شود. همچنین تصور می‌شود که استفاده زیاد از الکل می‌تواند نوع خاصی از سلول‌ها را در نخاع که بخشی از سیستم ایمنی است، فعال کند. هنگامی که این سلول‌ها بدون دلیل موجه فعال می‌شوند، می‌توانند به اعصاب آسیب وارد کرده و منجر به سوزش و درد در پاها شوند.
- مسمومیت با فلزات سنگین: زمانی که فلزات سنگین در بافت‌های بدن انباشته می‌شوند، می‌تواند منجر به مسمومیت شود. هنگامی که این اتفاق می‌افتد، علائم شروع به گسترش می‌کنند. نوع علائمی که رخ می‌دهد بسته به نوع فلزی که باعث پاسخ سمی می‌شود، متفاوت است. اما به گفته درمانگر سوزش پا، نوروپاتی محیطی که منجر به سوزش پا می‌شود، بیشتر با آرسنیک، سرب و جیوه مرتبط است.
- عارضه بای‌پس معده: در برخی موارد، عوارض ناشی از جراحی می‌تواند منجر به نوروپاتی محیطی و احساس سوزش در پا شود. تحقیقات نشان داده است که جراحی بای‌پس معده، یک جراحی کاهش وزن، با نوروپاتی محیطی مرتبط است.
- شیمی‌درمانی: شیمی‌درمانی یکی از روش‌های درمان سرطان است. طبق تحقیقات، کمتر از 19٪ از افرادی که تحت شیمی‌درمانی قرار می‌گیرند، عارضه جانبی رایج نوروپاتی محیطی را تجربه می‌کنند که منجر به احساس سوزش در سراسر بدن، از جمله پاها می‌شود.
- عوامل سبک زندگی: کفش نامناسب و ایستادن یا راه‌رفتن برای مدت طولانی، به‌ویژه در دمای گرم، می‌تواند منجر به داغ شدن یا سوزش پا شود.
سخن پایانی
درمانگر سوزش پا، بسته به علت زمینه‌ای این احساس ناخوشایند، می‌تواند در یکی از رشته‌های نورولوژی، طب فیزیکی یا ارتوپدی فعالیت داشته باشد. سوزش مداوم کف پا ممکن است به دلیل آسیب عصبی (نوروپاتی محیطی)، مشکلات متابولیک مثل دیابت، کمبود ویتامین‌های گروه B، اختلالات تیروئیدی، یا حتی مشکلات نخاعی باشد. یک پزشک متخصص با استفاده از روش‌هایی مانند نوار عصب و عضله، تصویربرداری، و آزمایش‌های خونی، علت اصلی را شناسایی کرده و درمان را بر اساس آن برنامه‌ریزی می‌کند. این درمان ممکن است شامل داروهای ضدالتهاب، ویتامین‌درمانی، فیزیوتراپی یا در موارد شدید، درمان‌های تخصصی‌تر عصبی باشد. مراجعه زودهنگام به متخصص، از پیشرفت آسیب‌های عصبی یا مزمن شدن علائم جلوگیری می‌کند و شانس بهبودی را افزایش می‌دهد. اگر سوزش کف پا به‌صورت مداوم، شبانه یا همراه با علائمی مانند گزگز، بی‌حسی یا ضعف عضلانی باشد، نباید آن را ساده گرفت. در این شرایط، مشاوره با یک پزشک حاذق و آگاه می‌تواند نه‌تنها درد شما را کاهش دهد، بلکه مانع از آسیب‌های جدی‌تر در آینده شود.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو