درد بین دو کتف؛ هشداری جدی از آسیب‌های ارتوپدی تا حملات قلبی
حتما شنیده‌اید که درد بین دو کتف (خصوصا کتف چپ)، با بیماری‌ها و مشکلات قلبی و ریوی ارتباط دارد. در اکثر مواقع علت این درد مشکلات ارتوپدی است، به همین دلیل پزشکان توصیه می‌کنند که در صورت تجربه درد در کتف و شانه، در قدم اول به یک متخصص شانه مراجعه کنیم، مگر در مواردی که این درد با علائمی همچون تنگی نفس، درد قفسه سینه، تهوع، درد شکم و علائم خاص دیگری همراه باشد. همراه شدن درد میان دو کتف با علائمی نظیر تنگی نفس و درد قفسه سینه ممکن است نشانه‌ای از سکته قلبی باشد، همچنین همراه شدن آن با تهوع و درد بالای شکم و یا افزایش شدید آن بعد از صرف وعده سنگین غذایی هم می‌تواند با التهاب و عفونت کیسه صفرا ارتباط داشته باشد که در هر دو صورت باید به اورژانس مراجعه کنید.
شاید برایتان این سوال پیش آمده باشد که “علت درد وسط کمر بین دو کتف چیست؟”، لازم به ذکر است که بیشتر این دردها ناشی از مشکلات و آسیب‌های مربوط به جوارح خود شانه هستند و موارد بسیار معدودی هم ناشی از مشکلات و آسیب‌های خارج از ناحیه شانه و کتف می‌باشند که به صورت دردی ارجاعی در کتف و شانه بروز پیدا کرده‌اند. در ادامه به شرح بیشتر و تفکیک این مشکلات و آسیب‌ها می‌پردازیم:
الف) مشکلات و اختلالات شانه و کتف
• منشا عضلانی درد کتف
در بیشتر مواقع درد بین دو کتف خصوصا در میان جوانان منشا عضلانی دارد. عضلات شانه، کتف و گردن در معرض آسیب‌ها و اختلالات متعددی قرار دارند که هرکدام می‌توانند عامل بروز این درد باشند. چند مورد از این مشکلات و اختلالات عبارتند از:
1) کشیدگی عضلات کتف، شانه یا گردن
2) جراحت و پارگی عضلات کتف، شانه یا گردن
3) پیچ خوردگی این عضلات
4) کوفتگی ناشی از برخورد ضربه یا تحمیل فشار
5) درد ناشی از ضعف عضلات شانه
6) درد ناشی از گرفتگی و اسپاسم عضلانی
7) بیماری فیبرومیالژی
• درد کتف مرتبط با رباط‌ها و تاندون‌ها
بعد از دردهای عضلانی، درد ناشی از آسیب دیدگی دیگر بافت‌های نرم کتف و شانه، شایع‌ترین نوع درد در ناحیه بین دو کتف می‌باشند. این بافت‌های نرم شامل رباط‌ها و تاندون‌های کتف و شانه هستند. رباط‌ها که نام دیگر آنها لیگامان است، وظیفه اتصال دو استخوان مجاور هر مفصل را بر عهده دارند و تاندون‌ها نیز که نام دیگر آنها زردپی می‌باشد، بافتی همبندی مابین عضلات و استخوان‌ها می‌باشند.
کتف و شانه ما دارای تاندون‌ها و رباط‌های متعددی می‌باشد که با پیچیدگی خاصی در کنار یکدیگر قرار گرفته‌اند. آسیب‌ها و اختلالات متعددی هستند که این بافت‌های نرم را تحت تاثیر قرار داده و تولید عوارض مختلفی همچون درد می‌کنند. چند مورد از شایع‌ترین آسیب‌ها و اختلالات محتمل را ذکر می‌کنیم:
1) کشیدگی رباط‌ها و تاندون‌ها
2) پیچ خوردن رباط‌ها و تاندون‌ها
3) پارگی ناقص یا کامل رباط‌ها و تاندون‌ها
4) التهاب رباط‌ها
5) تاندونیت (ساییدگی و التهاب تاندون‌ها)
6) عفونت رباط‌ها و تاندون‌ها
7) کوفتگی و خستگی تاندون‌ها
8) سندروم گیرافتادگی تاندون شانه
• درد کتف مرتبط با مفاصل شانه
مفاصل شانه یکی از پیچیده‌ترین و در عین‌حال آسیب پذیرترین مفاصل بدن می‌باشند، ساختمان کتف و شانه از چند مفصل ریز و درشت و ساختاری پیچیده به نام کپسول مفصل شانه درست شده است. این مفاصل واسط میان استخوان‌های مجاور هم بوده که از ساییدگی آنها به یکدیگر جلوگیری می‌کند.
از دیگر وظایف مهم مفاصل شانه، تامین دامنه حرکتی کافی استخوان‌های بازو و چرخش نرم دست‌ها می‌باشد، از این رو بروز هرگونه آسیب در آنها موجب بروز علائمی نظیر خشکی و محدودیت‌های حرکتی در بازوها و احساس گرفتگی و درد بین دو کتف می‌شود. شایع‌ترین آسیب‌های مفاصل شانه موارد ذیل می‌باشند:
1) دررفتگی قدامی و خلفی
2) پارگی و جراحت مفاصل
3) بیماری التهابی آرتروز
4) انواع آرتریت‌ها
5) عفونت‌های مفصلی
6) سندروم شانه یخ زده یا کپسولیت چسبنده
• درد کتف مرتبط با بورسا شانه
مابین برخی تاندون‌ها و استخوان‌های موجود در شانه و بخش‌های دیگری از بدن، کیسه‌هایی پر از مایع قرار گرفته‌اند تا از اصطکاک و سایش میان این دو بافت جلوگیری کنند. نام این بافت‌های لغزنده بورس (یا بورسا) می‌باشد.
عواملی وجود دارند که موجب التهاب این بورس‌ها می‌شوند که به این وضعیت بورسیت یا همان التهاب بورس می‌گویند. بورسیت شانه می‌تواند یکی از دلایل پیدایش درد بین دو کتف باشد، که در اثر عوامل زیر ایجاد می‌شود:
- ضرب دیدگی و آسیب مستقیم
- استفاده نادرست از بازوها و دست‌ها
- استفاده و کار کشیدن بیش از اندازه از دست‌ها
- عفونت
- آرتریت و روماتیسم مفصلی
- و ...
• منشا عصبی درد کتف
بدیهی است که مانند هر بخش دیگری از بدن، دردبین دوکتف می‌تواند منشا عصبی نیز داشته باشد. عصب‌های حسی و حرکتی دستان ما که از قسمت ستون فقرات گردنی انشعاب گرفته‌اند، همگی از ناحیه شانه و گردن عبور می‌کنند. بروز هر آسیب یا مشکلی در این عصبها بخشی از علائم خود نظیر درد و سوزش را در شانه و کتف بروز می‌دهد. دردهای عصبی مذکور می‌توانند به دلایل ذیل اتفاق افتاده باشند:
1) گیر افتادگی یکی از عصبها در بخشی از مفصل کتف (توسط دیگر جوارح)
2) برخورد ضربه‌های مستقیم و شدید بر کتف و شانه
3) قرار گرفتن یکی از این عصبها تحت فشاری نا متعارف و طولانی
4) انتشار عفونت به این عصبها
5) بروز التهاب در آنها
6) و ...
• منشا استخوانی درد کتف
به خوبی می‌دانیم که درد مابین دو کتف می‌تواند منشا استخوانی هم داشته باشد. کتف و شانه ما از گردهمایی چندین استخوان ریز و درشت شکل گرفته است، هرکدام از این استخوان‌ها می‌توانند در معرض شکستگی یا دررفتگی قرار بگیرند. گاهی شکستگی یا دررفتگی به صورت مجزا اتفاق افتاده و گاهی نیز هر دو با یکدیگر ایجاد می‌شوند.
1) علائم شکستگی اسخوان‌های کتف و شانه
- تورم در کتف
- درد (خصوصا حین حرکت دادن دست‌ها)
- قرمزی (به ندرت اتفاق می‌افتد)
- حساسیت به لمس
2) علائم دررفتگی اسخوان‌های کتف و شانه
- عوارض بالا به همراه ناتوانی در بلند کردن یا حرکت دادن دست‌ها
- شنیدن صدایی غیر نرمال از کتف حین حرکت دادن بازوها
• دیگر علت‌های مرتبط با کتف و شانه
1) آسیب دیدگی عروق شانه
علاوه بر اعصاب دست، عروق دست نیز از ناحیه شانه و گردن عبور کرده‌اند. آسیب دیدن این عروق اتفاقی نادر است اما می‌تواند باعث احساس درد بین کتف‌ها و شانه‌ها شود.
2) تومورهای استخوانی
یکی دیگر از دلایل تجربه درد بین دو کتف ممکن است تومورهای استخوانی باشند. این تومورها دارای دو نوع خوش خیم و بدخیم بوده و به دو دسته سرطانی و غیر سرطانی تقسیم می‌شوند. از برجسته‌ترین علائم آنها احساس درد مبهم و تیر کشنده و گاها تورم و قرمزی در ناحیه تومور می‌باشد.
3) پوکی استخوان
جالب است بدانید که پوکی استخوان هم می‌تواند باعث تجربه درد میان دو کتف شود.
ب) بیماری‌ها و اختلالات غیر مرتبط با خود کتف و شانه
• منشا روانی درد کتف
وقتی افراد دچار تنش‌های روانی شدید همچون استرس و اضطراب بیش از اندازه می‌شوند، این تنش‌ها به صورت دردها، انقباضات و گرفتگی‌های عضلانی در بدن نمود پیدا می‌کنند. یکی از شایع‌ترین علائم تنش‌های روانی، درد و گرفتگی عضلات شانه و گردن می‌باشد. گاهی این دردها به قدری آزار دهنده و ناتوان کننده هستند که بیماران آن را با علائم جانبی دیسک و یا آرتروز گردن اشتباه می‌گیرند.
• بیماری‌ها و اختلالات ستون فقرات گردنی
همانطور که گفتیم، عصب‌های حسی و حرکتی دستان ما از قسمت ستون فقرات گردنی انشعاب گرفته و از ناحیه گردن، کتف و شانه ما عبور می‌کنند، لذا برخی بیماری‌ها و اختلالات ستون فقرات گردنی قادرند این اعصاب را نیز درگیر کنند. معمولا درد وسط پشت بین دو کتف، بیشتر با ستون فقرات مرتبط است تا با خود شانه‌ها.
موارد ذیل از جمله این آسیب‌ها هستند که می‌توانند هم مستقیما باعث احساس درد بین دو کتف شده و هم با تحت تاثیر قرار دادن اعصاب مذکور، دردهای ارجاعی را در طول آن به وجود آورند. آسیب‌هایی همچون:
- فتق یا پارگی دیسک‌های گردن
- آرتروز گردن
- شکستگی یا لیز خوردگی مهره‌های گردن
- کیست‌های فقراتی
- عفونت ستون فقرات
- و ...
• بیماری‌ها و اختلالات ستون فقرات صدری (نیمه بالایی کمر)
درد ما بین کتف‌ها علاوه بر ستون فقرات گردنی، از علائم جانبی برخی مشکلات و بیماری‌ها در نیمه بالایی ستون فقرات کمری (ناحیه صدری یا پشت سینه) نیز می‌باشند. در واقع درد ستون فقرات بین دو کتف را می‌توان در دو دسته ذیل تقسیم بندی کرد:
1) درد ناشی از بیماری‌ها و مشکلات ستون فقرات گردنی
2) درد ناشی از بیماری‌ها و مشکلات ستون فقرات کمری
• درد کتف مرتبط با بیماری‌های کیسه صفرا (کتف راست)
برخی آسیب‌های شدید کیسه صفرا نیز می‌توانند درد کتف (شانه راست) تولید کنند. به عنوان مثال التهاب و عفونت شدید ناشی از وجود سنگ در کیسه صفرا خود را با علائم جانبی همچون درد شدید در کمر، قفسه سینه، شکم و حتی شانه و کتف راست نشان می‌دهد. یکی از نشانه‌های مشکلات کیسه صفرا، درد بین دو کتف بعد از غذا خوردن (غذا‌های پرچرب) می‌باشد.
• درد کتف مرتبط با بیماری‌های ریوی
برخی مشکلات ریوی همچون سرطان ریه نیز می‌تواند عامل درد میان کتف‌ها باشد.
• درد کتف مرتبط با بیماری‌های قلبی (کتف چپ)
خطرناک‌ترین چیزی که می‌توان درد میان دو کتف (خصوصا کتف چپ) را به آن نسبت داد، بیماری‌های قلبی می‌باشند که در ادامه بیشتر به آن می‌پردازیم.
همانطور که گفتیم، مشکلات و بیماری‌های مرتبط با قلب هم می‌توانند عامل بروز درد شانه ما باشند. درد شانه‌ای که با بیماری‌های قلبی مرتبط است، در سمت چپ شانه و کتف اتفاق افتاده و گاهی مواقع تا گردن و فک هم انتشار پیدا می‌کند. این درد معمولا با یک یا چند مورد از علائم ذیل همراه می‌شود:
- تنگی نفس
- درد قفسه سینه
- احساس سنگینی یا گرفتگی در قفسه سینه
- درد تیر کشنده به پشت کمر
- حالت تهوع و حس سبکی در سر
- درد فک
- عرق سرد
این علائم نشانه‌هایی از نارسایی‌ها و حملات قلبی می‌باشند که بسیار مهم و جدی بوده و به محض مواجه با آنها باید به نزدیک‌ترین مرکز درمانی مجهز یا اورژانس مراجعه کنیم. ممکن است درد شانه چپ و دیگر علائم مذکور در خواب نیز اتفاق افتاده و مانع از آرامش و خوابیدن شخص شوند. از این رو می‌توان این ادعا را کرد که خطرناک‌ترین علت درد بین دو کتف در خواب می‌تواند مشکلات قلبی (حملات و نارسایی‌ها) باشند که نیاز به پیگیری فوری دارند.
برای آنکه دریابیم درد بین دو تا کتف نشانه چیست و علت آن را ریشه‌یابی کنیم، حتما باید به نزد پزشک متخصص مراجعه کنیم، توصیه ما آن است که ابتدا به نزد یک متخصص ارتوپدی مراجعه کرده تا عوامل ارتوپدی مرتبط را بررسی کند. اگر درد حاصل ریشه ارتوپدی نداشت، پزشک شما را به دیگر متخصصین مربوطه ارجاع خواهد داد.
• معاینه فیزیکی
پزشک قدم اول را با معاینه فیزیکی شروع می‌کند، وی با طرح سوالاتی پیرامون شرایط و علائم موجود و تاریخچه پزشکی شما و همچنین بررسی فیزیکی اندام‌ها و جوارح داخلی شانه شما تلاش می‌کند که دریابد کدام یک از بافت‌های نرم یا سخت می‌تواند عامل این درد باشند.
بررسی دامنه حرکتی بازوها
بررسی توان حرکتی بازوها
تست میزان حساسیت به لمس
بررسی وجود یا عدم وجود تورم و قرمزی
بررسی صدای مفصل حین حرکت دادن
و ...
• آزمایش‌های کمک تشخیصی
پس از آن که تشخیص اولیه علت درد بین دو کتف توسط معاینه فیزیکی انجام شد، پزشک متخصص برای تشخیص نهایی متناسب با شرایط و علائم بیمار، یک یا چند مورد از آزمایش‌های کمک تشخیصی مربوطه را که در ادامه نام می‌بریم، درخواست می‌کند:
آزمایش سی تی اسکن (عکس برداری با کمک امواج اشعه ایکس)
آزمایش ام آر آی (عکس برداری با کمک امواج مغناطیسی و رادیویی)
آزمایش سونوگرافی (مشاهده و عکس برداری با کمک امواج صوت و فراصوت)
آزمایش آرتوگرافی (عکس برداری با تزریق ماده حاجب و با کمک امواج مغناطیسی و رادیویی یا اشعه ایکس و یا ...)
آزمایش الکترومیوگرافی (تست نوار عصب و عضله برای بررسی آسیب‌های عصبی)
عمل آرتروسکوپی (نوعی عمل جراحی برای تشخیص دقیق‌تر که به همراه دوربین انجام می‌شود)
و ...
پزشک متخصص پس از بررسی جواب تست‌‌ها و آزمایش‌های مربوطه، تشخیص نهایی خود را بیان کرده و اقدامات درمانی لازم را متناسب با نوع و شدت آسیب انتخاب و تجویز می‌کند. تمام اقدامات درمانی یک یا چند مورد از اهداف ذیل را دنبال می‌کنند:
تسکین درد و تورم
در بسیاری از موارد درد خفیف و موقت بوده یا عامل ایجاد کننده آن بسیار ساده می‌باشد و جای نگرانی نیست، به طوری که خود بدن قادر به ترمیم آسیب‌ها خواهد بود. در این وضعیت پزشک از بیمار می‌خواهد که با استراحت کردن به بدن خود فرصت کافی برای بازیابی و بازسازی را داده و به بهبود سریع‌تر آن کمک کند. در این وضعیت تنها کافیست با کمک یک یا چند مورد از اقدامات درمانی ساده ذیل، درد و تورم موجود را تسکین داده و از آسیب دیدگی بیشتر شانه جلوگیری کنیم.
1) شکسته بندی (گچ یا آتل یا بریس) در صورت نیاز
2) استراحت
3) کیسه یخ (کمپرس‌های سرد) برای جلوگیری از ورم کردن شانه
4) داروهای مسکن (ضد دردهایی که بر پایه غیر استروئیدها می‌باشند)
5) داروهای شل کننده عضلات (برای رفع گرفتگی‌های عضلانی)
6) داروهای آرامش بخش (رفع عوامل روانی ایجاد کننده درد)
7) طب سوزنی (افزایش گردش خون، کاهش درد، بهبود روند درمان)
8) طب سنتی و داروهای گیاهی
تسکین التهاب و عفونت
در بیشتر موارد نیز آسیب‌های موجود و درد ناشی از آنها به همراه التهاب اتفاق می‌افتند، گاهی هم همانطور که گفتیم این درد بین دو کتف ممکن است منشا عفونی داشته باشد. در این وضعیت علاوه بر تسکین درد و تورم (8 مورد قبل)، می‌بایست التهاب یا عفونت را نیز کنترل کرد. بنابراین پزشک متخصص موارد ذیل را نیز در دستور کار خود قرار می‌دهد:
9) کیسه آب جوش (کمپرس‌های گرم) که با افزایش گردش خون به کاهش درد و التهاب کمک می‌کنند.
10) داروهای ضد التهاب ضعیف (غیر استروئیدها) برای کاهش التهاب‌ها و درد ناشی از آنها.
11) داروهای آنتی بیوتیک (ضد عفونت‌های ساده) برای مهار کردن و از بین بردن فاکتور عفونت.
تقویت و ریکاوری
اگر درد با آسیب جوارح داخلی (دیسک‌ها، تاندون‌ها، رباط‌ها، مفاصل و عضلات) شانه و گردن در ارتباط باشد، پزشک متخصص برای تقویت و ریکاوری این جوارح از اقدامات ذیل کمک می‌گیرد:
12) فیزیوتراپی (تحریک بافت‌های آسیب دیده به بازیابی و تقویت آنها)
13) ماساژ درمانی (افزایش گردش خون و کمک به رهاسازی بافت نرم)
14) مکمل‌های مغذی (مواد معدنی و ویتامین‌ها)
اصلاح و مهار سازی
در مواردی که اقدامات قبلی نتیجه ندهند، پزشک ابتدا روش‌های مبتنی بر تزریق و در صورت مفید واقع نشدن و یا حاد بودن وضعیت بیمار، اعمال جراحی را توصیه می‌کند.
15) تزریق استروئیدها (ضد درد و التهاب قوی)
16) تزریق پی آر پی
17) ازون تراپی (تزریق ازون)
18) اعمال جراحی
مراقبت‌های ثانویه
بدیهی است که پس از حصول بهبودی با هریک از اقدامات فوق، توصیه به انجام ورزش و رعایت یکسری مراقبت‌های روزمره، بخشی از دستورات متخصصین خواهد بود تا هم از بازگشت علائم و هم از بروز آسیب‌های جدید جلوگیری شود.
19) اصلاح سبک زندگی
20) ورزش
* در مواردی هم که درد مذکور با مشکلات و بیمای‌های ارتوپدی مرتبط نباشد، پزشک بیمار را به دیگر متخصصین مربوطه نظیر متخصص مغز و اعصاب، متخصص قلب، متخصص داخلی و یا حتی روانشناس ارجاع می‌دهد.
با توجه به مطالبی که از مقاله حاضر یاد گرفتیم، درد بین دو کتف نیاز به پیگیری و ریشه‌یابی دارد چراکه عوامل به وجود آورنده آن بسیار متنوع و گسترده‌اند، اما تا زمانی که با علائمی همچون تنگی نفس و درد قفسه سینه (خصوصا تیر کشنده تا بازوی چپ)، همراه نشده باشند جای نگرانی نیست. بدیهی است که مراجعه به موقع و سریع‌تر نزد یک پزشک متخصص یا یک مرکز تخصصی ارتوپدی، می‌تواند در تسریع بهبودی و حصول بهترین نتایج درمانی بسیار موثر باشد.