نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
همه چیز درباره بی حسی کف دست
بی حسی کف دست یکی از مشکلات شایعی است که همیشه جای نگرانی ندارد؛ زیرا می‌تواند تنها به علت قرار دادن دست در یک موقعیت ثابت برای چند دقیقه یا هنگام خوابیدن ایجاد شده باشد که در این صورت با کمی حرکت دادن دست و خارج کردن آن از موقعیت قبلی میتوان به‌راحتی این مورد را برطرف کرد؛ اما گاهی نیز می‌تواند نشانهای از مشکلات عصبی جدی باشد که باید بدانیم برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم؟ تا باتجربه و با قدرت تشخیص پزشک مورد ارزیابی و درمان قرار بگیرد. لازم به ذکر است آسیب‌های عصبی که یکی از نشانههای اصلی آن بی‌حسی در اندام مرتبط با عصب آسیب‌دیده است، پیش‌رونده هستند و درنتیجه اگر نسبت به پیگیری علت و درمان بی حسی دست راست یا چپ سهل‌انگاری کنید حتی می‌تواند منجر به از کارافتادگی کامل دست و یا فلج اندام شود.
آنچه در این مقاله می خوانید:
نگاهی کلی به بی‌حسی کف دست
بی‌حسی کف دست همیشه دلیلی برای نگرانی نیست و ضمن خواب‌رفتگی می‌تواند نشانهای از فشردگی موقت عصب مدیا در تونل کارپال یا یک عارضه جانبی از دارو‌هایی باشد که مصرف می‌کنید. هنگامی‌که یک وضعیت پزشکی باعث بی حسی دست شما می‌شود، معمولاً علائم دیگری نیز با آن بروز پیدا می‌کنند. این نوع بی حسی معمولاً نشانه‌ی اورژانسی نیست اما در برخی شرایط خاص به‌طورکلی علت بی حسی دست از ارنج به پایین یا در قسمت بالای آن می‌تواند نشانه نزدیک شدن به وقوع سکته مغزی باشد که ناشی از کاهش خون‌رسانی مناسب به مغز است؛ بنابراین اگر علائم را به شکل زیر تجربه کردید باید سریعاً با اورژانس (115) تماس بگیرید.
- ضعف یا بی‌حسی ناگهانی در بازو یا پای شما، بخصوص اگر فقط در یک طرف بدن شما باشد.
- مشکل در صحبت کردن یا درک حرکات، صحبت‌ها و رفتار دیگران
- گیجی
- افتادگی یا بی‌حس شدن صورت شما
- مشکل دید از یک یا هر دو چشم
- سرگیجه ناگهانی یا از دست دادن تعادل
- سردرد شدید ناگهانی
علت بی حسی انگشتان دست چپ چیست؟
به‌طورکلی دلایل متعددی می‌توانند باعث بی حسی انگشتان دست چپ و راست شوند که میتوان گفت مهم‌ترین این دلایل عبارت‌اند از:
سندرم تونل کارپال
تونل کارپال یک مسیر باریک است که از مرکز مچ دست عبور می‌کند. در مرکز این تونل عصبی به نام عصب مدیان قرار دارد. این عصب وظیفه دارد احساس را به انگشتان شما مانند شست، انگشت سبابه، وسط و بخشی از انگشت حلقه شما می‌رساند. درنتیجه تحت‌فشار قرار گرفتن آن می‌تواند علت بی حسی انگشتان دست چپ باشد که ممکن است به کف دست نیز سرایت کند. برخی از فعالیت‌های تکراری مانند تایپ کردن یا کار روی خط مونتاژ در بعضی از کارخانه‌ها می‌تواند باعث تورم بافت‌های اطراف عصب میانی و فشرده شدن آن شود. این فشار می‌تواند باعث بی‌حسی همراه با علائمی مانند سوزن‌سوزن شدن، درد و ضعف در دست آسیب‌دیده شود.اگر این وضعیت بدون توجه و درمان ادامه یابد، می‌تواند باعث آسیب دائمی عصبی شود و گاهی تنها درمان بی حسی دست راست یا چپ ناشی از این مشکل جراحی است تا پزشک بتواند فشار را به‌صورت دستی از روی عصب مورد نظر بردارد.
کمبود برخی از ویتامین‌ها یا مواد معدنی
یکی از مهم‌ترین ویتامین‌هایی که برای سلامت اعصاب نیاز است، ویتامین B12 است که کمبود آن می‌تواند منجر به آسیب عصبی و بی‌حسی کف دست شود. درواقع برخی از عادت‌های اشتباه مانند مصرف بیش‌ازاندازه الکل اجازه نمی‌دهد مقدار کافی از این ویتامین به عصب‌ها برسد و درنتیجه آسیب‌های عصبی مانند نوروپاتی الکلی را ایجاد خواهد کرد. در مورد برخی از مواد معدنی مانند منیزیم و پتاسیم نیز همین امر صادق است. سایر علائم کمبود برخی از این ویتامین‌ها و مواد معدنی ضروری برای بدن عبارت‌اند از:
- ضعف
- مشکل در راه رفتن و حفظ تعادل
- مشکل در تفکر واضح
- توهم زدن
بی حس شدن کف دست به دلیل استفاده از برخی دارو‌های خاص
ممکن است آسیب‌های عصبی که به‌عنوان نوروپاتی‌های محیطی نیز شناخته می‌شوند یکی از عارضه‌های جانبی دارو‌هایی باشد که برخی افراد مجبور به استفاده از آنها هستند. به‌عنوان‌مثال برخی از دارو‌های درمان سرطان در شیمی‌درمانی می‌توانند این عارضه را ایجاد کنند. اگر بخواهیم به‌طور خاص بعضی از این دارو‌های تأثیر‌گذار در بی‌حسی کف دست را مثال بزنیم، عبارت‌اند از:
- آنتی‌بیوتیک‌ها مثل مترونیدازول (Flagyl)، نیتروفورانتوئین (Macrobid) و فلوروکینولون‌ها (Cipro).
- دارو‌های ضد سرطان مانند سیس پلاتین و وین کریستین
- دارو‌های ضد تشنج مثل فنی توئین (Dilantin)
- دارو‌های قلب یا فشارخون مانند از آمیودارون (نکسترون) و هیدرالازین (آپرسولین)
درصورتی‌که به دلیل مصرف برخی دارو‌ها آسیب عصبی ایجاد شود، ممکن علائم زیر بروز پیدا کنند:
- کاهش حس
- مورمور
- احساسات غیرمعمول در دستان شما
- ضعف
لغزش یا مشکلات دیسک گردن علت بی حسی دست از ارنج به پایین
دیسک‌ها بالشتک‌های نرمی هستند که استخوان‌های (مهره‌های) ستون فقرات شما را جدا کرده و حرکت مهره‌ها بر روی یکدیگر را در کنار هم قرار گرفتن فشار بیش‌ازحد بر روی آنها آسان خواهند کرد. اختلال در ساختار ستون فقرات گردن می‌تواند باعث حرکت دیسک شود که به آن فتق یا لغزش دیسک می‌گویند.
تورم اطراف عصب، دیسک آسیب‌دیده یا تحلیل استخوان‌های ستون فقرات می‌تواند به اعصاب ستون فقرات شما فشار وارد کند و آنها را تحریک کند و علت بی حسی دست از ارنج به پایین یا بی حسی دست شود. علاوه بر بی‌حسی، لیز خوردن دیسک می‌تواند باعث ضعف یا درد از خفیف تا شدید در بازوی شما شود.
بیماری رینود
این بیماری یک بیماری عروقی است که به آن رینود نیز گفته می‌شود، علائم آن زمانی رخ می‌دهند که رگ‌های خونی باریک می‌شود و میزان خونی که به دست‌ها و پا‌های شما می‌رسد از مقدار مشخصی کمتر می‌شود. کاهش جریان خون نیز باعث می‌شود انگشتان دست و پا بی‌حس، سرد، رنگ‌پریده و دردناک شوند. درواقع این بیماری می‌تواند علت بی حسی انگشتان دست چپ نیز باشد. اگر فرد در برابر سرمای زیاد قرار بگیرد یا دچار استرس شدید شود، این علائم بدتر هم خواهند شد.
سندرم تونل کوبیتال
عصب اولنار از گردن شما به سمت دست شما کشیده شده است. این عصب ممکن است به دلایل مختلف مانند کار بیش‌ازحد، در قسمت داخلی آرنج شما فشرده یا بیش‌ازحد کشیده شود. این آسیب می‌تواند پس‌ازاینکه موقعیت‌های طولانی‌مدت دست به آرنج شما فشار می‌آورد یا به دلیل تورم ناشی از حرکت‌های مکرر بخصوص در برخی از ورزش‌ها اتفاق بیفتد که به آن سندرم تونل کوبیتال گفته می‌شود و می‌تواند عامل بی‌حسی کف دست باشد. همچنین می‌تواند بی‌حسی را در سمت صورتی رنگ انگشتان و بخصوص انگشت حلقه بیشتر ایجاد کند. همچنین فرد دچار درد و ضعف در دست خود بخصوص هنگام خم کردن آرنج می‌شود.
اسپوندیلوز گردنی
اسپوندیلوز گردنی نوعی آرتریت است که دیسک‌های گردن را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری ناشی از سال‌ها سایش استخوان‌های ستون فقرات به دلیل فعالیت‌های مختلف شماست. مهره‌های آسیب‌دیده می‌توانند بر روی اعصاب مجاور فشار بیاورند و باعث بی‌حسی دست، بازو‌ها و انگشتان شما شوند. برخی از افراد ممکن است تنها همین علامت را تجربه کنند و برخی دیگر ممکن است سفتی و درد را نیز در گردن خود احساس نمایند. اگر این وضعیت بدون توجه و درمان ادامه پیدا کند می‌تواند منجر به علائم زیر شود:
- ضعف در بازو‌ها، دست‌ها یا پا‌ها
- سردرد
- صدای ترکیدن هنگامی‌که گردن خود را حرکت می‌دهید
- از دست دادن تعادل و هماهنگی
- اسپاسم در گردن یا شانه شما
- از دست دادن کنترل بر روده یا مثانه
لوپوس
لوپوس یکی از انواع بیماری خودایمنی است. این بدان معنی است که بدن شما به‌اشتباه به اندام‌ها و بافت‌های سالم خود حمله می‌کند. این بیماری بسیاری از اندام‌ها و بافت‌ها را دچار التهاب می‌کند، ازجمله:
اینکه چه علائمی دارید بستگی به این دارد که کدام قسمت از بدن شما تحت تأثیر این بیماری قرار گرفته است.
فشار ناشی از التهاب می‌تواند به اعصاب محیطی دست نیز آسیب برساند و منجر به بی‌حس شدن کف دست یا سوزن‌سوزن شدن دست شود. سایر علائم رایج عبارت‌اند از:
- بثورات پروانه‌ای شکل روی صورت شما
- خستگی
- درد مفاصل، سفتی و تورم
- حساسیت به نور خورشید
- سرد و آبی شدن انگشتان دست و پا (پدیده رینود)
- تنگی نفس
- سردرد
- گیجی
- مشکل در تمرکز
- مشکلات بینایی
علت بی حسی دست از ارنج به پایین چیست؟
تمامی مواردی که در قسمت‌های قبلی گفته شد می‌توانند علاوه بر علت بی‌حسی کف دست، علت بی حسی دست از ارنج به پایین نیز باشند. سایر دلایل ایجاد‌کننده این نوع بی حسی‌ها نیز عبارت‌اند از:
کیست گانگلیون
کیست‌های گانگلیونی توده‌هایی پر از مواد مایع هستند که ممکن است در افراد مختلف روی تاندون‌ها یا مفاصل مچ دست تشکیل شوند. قطر آنها نیز می‌تواند کم یا زیاد باشد و حتی به چند سانتی‌متر برسد. این کیست‌ها اغلب خودشان بهبود پیدا می‌کنند ولی درصورتی‌که خوب نشوند و یا رشد کنند می‌توانند منجر به ایجاد فشار به عصب‌های عبوری از کنار خود شوند که درنتیجه باعث بی‌حسی کف دست یا علت می‌شود. اگر این شرایط رخ دهد ممکن است پزشک برای درمان بی حسی دست راست یا چپ از جراحی برای برداشتن کیست استفاده نماید.
دیابت
اگر دچار بیماری مزمن دیابت هستید، بدن شما در انتقال قند از جریان خون به سلول‌ها با مشکل مواجه خواهد شد. داشتن قند خون بالا برای مدت طولانی و به‌صورت کنترل نشده می‌تواند منجر به آسیب‌های عصبی به نام نوروپاتی دیابتی شود که می‌تواند عامل بی حسی در کف دست نیز باشد.
سایر علائم نوروپاتی محیطی یا دیابتی نیز عبارت‌اند از:
- سوزش
- احساس سوزن‌سوزن شدن
- ضعف
- درد
- از دست دادن تعادل
اختلالات غده مهم تیروئید
غده تیروئید در گردن شما هورمون‌هایی تولید می‌کند که در تنظیم متابولیسم بدن شما نقش اساسی دارد. کم‌کاری تیروئید یا پرکاری آن زمانی اتفاق می‌افتد که تیروئید شما هورمون‌های خود را به‌اندازه موردنیاز بدن تولید نکند. کم‌کاری تیروئید درمان‌نشده نیز می‌تواند باعث نوروپاتی محیطی شود که یکی از عوامل بی حس شدن کف دست است.
فیبرومیالژیا
فیبرومیالژیا وضعیتی است که باعث علائمی مانند خستگی و درد عضلانی می‌شود. گاهی اوقات با سندرم خستگی مزمن اشتباه گرفته می‌شود زیرا علائم بسیار مشابه هستند. خستگی ناشی از فیبرومیالژیا می‌تواند خفیف یا شدید باشد. درد در این بیماری در نقاط حساس مختلف در اطراف بدن شما متمرکز است. افراد مبتلا به فیبرومیالژیا ممکن است علائمی مانند بی‌حسی کف دست و بازو‌ها یا پا‌ها و صورت را نیز تجربه نمایند.
علائم دیگر عبارت‌اند از:
- افسردگی
- مشکل در تمرکز
- مشکلات خواب
- سردرد
- شکم‌درد
- یبوست
- اسهال
بیماری لایم
کنه آهو آلوده به باکتری می‌تواند نوعی بیماری به نام بیماری لایم را از طریق نیش به انسان منتقل نماید. افرادی که به باکتری‌های عامل بیماری لایم مبتلا می‌شوند، ابتدا راش‌هایی به شکل چشم گاو نر و علائمی شبیه آنفولانزا مانند تب و لرز را تجربه می‌کنند.
علائم بعدی این بیماری عبارت‌اند از:
- بی حس شدن کف دست یا بازو‌ها و پا‌ها
- درد و تورم مفاصل
- فلج موقت در یک طرف صورت
- تب، سفتی گردن و سردرد شدید
- ضعف
- مشکل در حرکت عضلات
اپی کندیلیت
اپی کندیلیت جانبی یا آرنج تنیس البو به دلیل حرکات تکراری مانند تاب دادن راکت تنیس به وجود می‌آید. حرکت مکرر بازو به عضلات و تاندون‌های ساعد آسیب می‌زند و باعث درد و سوزش در قسمت بیرونی آرنج خواهد شد.
اپی کندیلیت داخلی نیز یک بیماری مشابه است که به آن «آرنج گلف باز» می‌گویند. این آسیب باعث درد در داخل آرنج و همچنین ضعف، بی‌حسی یا سوزن‌سوزن شدن در دستان شما می‌شود، بخصوص در انگشتان صورتی و حلقه‌ای علائم بیشتری را تجربه خواهید کرد.
ام اس
مولتیپل اسکلروزیس (MS) نوعی یماری خودایمنی خطرناک دیگر مانند لوپوس است که در آن سیستم ایمنی بدن به اشتباه به پوشش محافظ اطراف رشته‌های عصبی خود حمله می‌کند. با گذشت زمان، اعصاب دچار آسیب‌های بیشتری می‌شوند.
علائم این بیماری بستگی به این دارد که کدام اعصاب بیشتر تحت تأثیر قرار می‌گیرند. بی‌حسی کف دست یا قسمت‌های دیگر بدن و گزگز ازجمله شایع‌ترین علائم هستند. بازو‌ها، صورت یا پا‌های شما ممکن است احساس خود را از دست بدهند و اغلب این بیماری یک طرف بدن را درگیر می‌کند.
علائم دیگر عبارت‌اند از:
- از دست دادن بینایی
- دوبینی
- مورمور
- ضعف
- احساس شوک الکتریکی
- مشکل در هماهنگی یا راه رفتن
- لکنت زبان
- خستگی
- از دست دادن کنترل بر مثانه یا روده
علل نادر بی حسی کف دست
برخی از عللی که کمتر ممکن است منجر به بی حس شدن کف دست شوند ولی غیرممکن نیست، عبارت‌اند از:
سندرم درد میوفاشیال
سندرم درد میوفاشیال باعث ایجاد نقاط ماشه‌ای می‌شود که نواحی بسیار حساس و دردناک روی عضلات شما هستند. درد گاهی اوقات به سایر قسمت‌های بدن شما نیز سرایت می‌کند.
مرحله 4 HIV
HIV ویروسی است که مانند ام اس، به سیستم ایمنی حمله می‌کند. بدون درمان، ویروس می‌تواند سلول‌های ایمنی را از بین ببرد و بدن شما را در برابر عفونت آسیب‌پذیر کند. مرحله 4 این ویروس ایدز نامیده می‌شود.
اچ آی وی و ایدز می‌توانند به سلول‌های عصبی مغز و نخاع آسیب زیادی وارد کنند. این آسیب عصبی می‌تواند باعث شود افراد احساس خود را در بازو‌ها و پا‌های خود از دست بدهند.
سایر علائم مرحله 4 HIV عبارت‌اند از:
- گیجی
- ضعف
- سردرد
- فراموشی
- مشکل در بلع
- از دست دادن هماهنگی
- از دست دادن بینایی
- مشکل در راه رفتن
آمیلوئیدوز
آمیلوئیدوز یک بیماری نادر است و زمانی شروع می‌شود که یک پروتئین غیرمعمول به نام آمیلوئید در اندام‌های شما تجمع پیدا کند. اینکه چه علائمی دارید بستگی به اندام‌هایی دارد که تحت تأثیر قرار گرفته‌اند و بی حسی دست می‌تواند یکی از علائم آن باشد.
سندرم خروجی توراسیک
این بیماری ناشی از شرایطی است که به دلیل فشار بر روی رگ‌های خونی یا اعصاب در گردن و قسمت بالای قفسه سینه شما ایجاد می‌شود. سرطان، آسیب یا حرکات تکراری می‌تواند باعث فشرده شدن این عصب شود و عامل بی حسی دست باشد.
واسکولیت
واسکولیت گروهی از بیماری‌های نادر است که می‌تواند باعث التهاب رگ‌های خونی شود که بر جریان خون به اندام‌ها و بافت‌ها تأثیر می‌گذارد و می‌تواند منجر به مشکلاتی مانند بی حسی دست شود.
سندرم گیلن باره
سندرم گیلن باره یک بیماری میلین زدایی نادر است که در آن سیستم ایمنی بدن به اعصاب شما حمله می‌کند و به آن آسیب می‌رساند. اغلب پس از یک بیماری ویروسی یا باکتریایی علائم این سندرم شروع می‌شود.
اختلال عصبی باعث بی حسی، ضعف و گزگز می‌شود که از پا‌های شما شروع شده و به دست‌ها می‌رسد.
علائم دیگر عبارت‌اند از:
- مشکل در صحبت کردن، جویدن یا بلعیدن
- مشکل در کنترل مثانه یا روده
- مشکل در تنفس
- ضربان قلب سریع
- حرکات ناپایدار و راه رفتن
چه زمانی برای درمان بی حسی دست به پزشک مراجعه کنیم؟
اگر بی حسی دست راست یا چپ و سایر قسمت‌های آنها ظرف چند ساعت از بین نرفت یا به سایر قسمت‌های بدن شما سرایت کرد، حتماً به پزشک مراجعه کنید. اگر از قبل بیماری خاصی مانند دیابت برایتان تشخیص داده شده است در صورت بی حس شدن کف دست به متخصص مربوط به همان بیماری مراجعه نمایید ولی اگر اولین بار است که این اتفاق برایتان می‌افتد می‌توانید به متخصص ارتوپد مراجعه نمایید. یادتان باشد این آسیب‌های عصبی پیش‌رونده هستند و اگر به‌موقع کنترل و درمان نشوند می‌توانند منجر به ازکارافتادگی کامل دست و حتی فلج اندام شوند. اگر هر یک از این علائم را همراه با بی‌حسی در دستان خود مشاهده کردید، فوراً به پزشک مراجعه کنید:
- ضعف
- مشکل در حرکت یک یا چند قسمت از بدن شما
- گیجی
- مشکل در صحبت کردن
- از دست دادن بینایی
- سرگیجه
- سردرد ناگهانی و شدید
تشخیص علت بی‌حسی کف دست چگونه است؟
ازآنجایی‌که دلایل زیادی برای بی حس شدن کف دست وجود دارد، ممکن است نیاز به انجام بیش از یک آزمایش برای تعیین وضعیت زمینه‌ای داشته باشید. به‌عنوان نقطه شروع، پزشک شما ممکن است از روش‌های ساده و غیرتهاجمی مانند پرسش در مورد سابقه علائم و انجام معاینه فیزیکی استفاده کند.
سایر آزمایشات تشخیصی می‌تواند شامل موارد زیر باشد:
- اشعه ایکس
- ام آر آی
- الکترومیوگرافی (EMG)
- سونوگرافی
- آزمایش خون
- سوراخ کمری
درمان بی حس شدن کف دست
درحالی‌که بی‌حسی دست ممکن است اولین یا تنها علامتی باشد که متوجه آن می‌شوید، علت اصلی آن باید درمان شود. پزشکان بعد از تشخیص قطعی علت بی‌حسی کف دست ممکن است از روش‌های زیر جهت درمان استفاده کنند:
- دارو‌ها
- فعالیت بدنی و فیزیوتراپی
- رژیم غذایی
- عمل جراحی
- گرم ماندن
- اولتراسوند درمانی
- ماساژ درمانی
- بی‌حرکتی (پوشیدن بریس)
- تزریق بوتاکس
سخن آخر
بی حسی کف دست اگرچه دلایل متعددی دارد ولی همه آنها مواردی هستند که منجر به آسیب‌های عصبی و درنهایت بی حسی شده‌اند. بسیار مهم است که در صورت ادامه‌دار شدن این نوع بی حسی به متخصص مربوطه مانند متخصص ارتوپد مراجعه نمایید و هرچه زودتر با تشخیص علت آن، درمان بیماری مربوطه را شروع کنید. اگرچه درمان قطعی برای آسیب‌های عصبی وجود ندارد کنترل بیماری ایجاد‌کننده این آسیب‌ها مانند کنترل دیابت می‌تواند از پیشروی آن جلوگیری کرده یا سرعت پیشروی را کند نماید. شما می‌توانید جهت ارزیابی‌های کامل علت بی‌حسی کف دستان خود توسط متخصصانی باتجربه و بسیار حاذق توسط بروزترین دستگاه‌های پزشکی به مرکز تخصصی ما نیز مراجعه کنید. راه‌های ارتباطی این مرکز در سمت چپ صفحه برایتان قرار داده شده است.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو