درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا؛ احتمال تحریک اعصاب دیافراگمی پس از جراحی

کیسه صفرا عضو بسیار کوچک در نزدیکی قفسه سینه و بالاتر از کبد است و وظیفه آن کنترل ترشح مواد صفراوی بوده اما بدن قادر است بدون وجود آن نیز به حیات خود ادامه دهد. جراحی کیسه صفرا که کوله سیستکتومی نیز نامیده می‌شود به منظورم برداشت این عضو کوچک از بدن انجام می‌گیرد. این عمل بدون ریسک نبوده و عوارض متعددی دارد، درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا از مهم‌ترین عوارض جانبی این عمل می‌باشد. برای جلوگیری از بروز دردهای شانه در پی جراحی می‌توانید به متخصص شانه مراجعه کنید.

ارتباط کیسه صفرا با درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا معنا دار است

شاید در برخورد اول زمانی که می‌شنوید شخصی پس از انجام عمل کیسه‌های صفراوی دچار درد شانه شده است کمی متعجب شوید چرا که همه ما معتقدیم عضوی کوچک همچون کیسه‌های صفراوی با بخشی از بدن مثل شانه‌ها هیچ ارتباطی بایکدیگر نباید نداشته باشند، اما علم پزشکی نظری متفاوت دارد. دلایل متعددی هستند که می‌توانند موجب بروز درد در شانه‌ها شوند، که در ادامه چند مورد از غیره منتظره‌ترین موارد را نام می‌بریم:

♦   مشکلات کلیوی: در مجاورت کلیه عصبی وجود دارد که با برخی عصب‌های فرعی شکمی تداخل پیدا می‌کند، برخی مشکلات کلیوی همچون سنگ کلیه، عفونت کلیه از طریق تحریک این عصب باعث ایجاد درد در شانه می‌شوند.

♦  مشکلات کبدی: درست همانند کلیه، مشکلات کبدی همچون التهاب، سیروز یا بیماری‌های کبدی نیز می‌توانند باعث ایجاد درد در شانه می‌شوند

♦  مشکلات کیسه‌های صفراوی: درد شانه ممکن است به دلیل مشکلات کیسه صفرا ایجاد شده باشد. (در ادامه مقاله بیشتر به ارتباط کیسه‌های صفراوی و درد شانه خوا‌هیم پرداخت)

نکته بسیار مهم: ارتباط یا عدم ارتباط درد شانه شما با مشکلات احتمالی کلیه، کیسه‌های صفراوی یا کبد را فقط و فقط پزشک متخصص تشخیص می‌دهد.

درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا

♦  عمل کیسه صفرا

عمل جراحی کیسه‌های صفراوی به دو صورت جراحی باز و جراحی بسته انجام می‌شود:
جراحی باز (کوله سیستکتومی ساده): در روش باز یک برش بر روی قسمت راست پوست شکم (در قسمت زیرین دنده‌ها) ایجاد شده و کیسه‌های صفراوی از آن خارج می‌شود.
جراحی بسته (کوله سیستکتومی لاپاراسکوپی): در روش جراحی بسته نیز به جای برش کامل پوست چند سوراخ بسیار کوچک در آن ایجاد شده و عمل جراحی از طریق این سوراخ‌ها انجام می‌شود.
همانطور که احساس درد در شانه سمت چپ می‌تواند نشانه‌ای از شکل گیری یک بیماری قلبی باشد، بروز درد در شانه راست بدن ما نیز می‌تواند با کیسه‌های صفراوی در ارتباط باشد. درد در زیر شانه سمت راست یکی از علائم جانبی برخی از بیماری‌های کیسه صفرا همچون سنگ کیسه‌های صفراوی بوده که از قسمت زیرین استخوان پهن شانه شروع شده و به مرور زمان به سایر قسمت‌های شانه نیز سرایت پیدا می‌کند. در واقع درد شانه هم می‌تواند نشانه‌ای از مشکلات کیسه‌های صفراوی بوده و هم می‌تواند یک عارضه جانبی ناشی از عمل کیسه صفرا باشد.

به طوری کلی درد شانه ناشی از بیماری و اختلالات خود کیسه‌های صفراوی می‌تواند یکی از حالت‌های زیر باشد:

-    درد شانه ناشی از وجود سنگ در کیسه‌های صفراوی
-    درد شانه ناشی از عفونت کیسه‌های صفراوی یا مجاری صفراوی

همچنین علت درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا می‌تواند یکی از موارد زیر باشد:

-    درد ناشی از تحریک یا جابجایی اعصاب دیافراگمی (موقعیت مکانی کیسه‌های صفراوی در مجاورت عضلات تنفسی دیافراگم قرار دارد لذا در حین انجام جراحی کیسه‌های صفراوی ممکن است پزشک برای دسترسی به کیسه‌های صفراوی این عضلات را جابجا یا تحریک کند، در اثر این کار ممکن است اعصاب دیافراگمی دچار تنش و فشار شوند که در این صورت درد منتشره این اعصاب خود را در شانه‌ها نشان می‌دهد)
-    درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا ناشی از التهاب یا عفونت اعصاب دیافراگمی (با توجه به نکته‌ای که در بالا اشاره کردیم، اگر به هر دلیلی این اعصاب دچار التهاب یا عفونت شوند نیز، شانه‌ها با درد مواجه می‌شوند)
-    درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا ناشی از به جا ماندن سنگ (در مواردی که جراحی کیسه‌های صفراوی با هدف خارج کردن سنگ کیسه صفرا انجام می‌شود، گاها پیش می‌آید که بخشی از سنگ در داخل آن باقی می‌ماند لذا امکان دارد که درد مذکور ناشی از به جا ماندن، جابجایی و گیر افتادگی این سنگ در کیسه صفرا باشد)
-    التهاب و آسیب مجاری صفراوی و همچنین برخی آسیب‌های عضلانی حین جراحی نیز به صورت غیر مستقیم می‌توانند موجب بروز درد و انتشار آن به شانه‌ها شوند.

درمان درد شانه بعد از بیهوشی سزارین و کوله سیستکتومی

همانطور که گفتیم درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا شایع‌ترین عارضه جراحی کوله سیستکتومی (برداشت کیسه‌های صفراوی) می‌باشد همچنین خانم‌هایی که سزارین انجام می‌دهند نیز از شانه درد بسیار شکایت می‌کنند. لذا درمان درد شانه بعد از بیهوشی سزارین و همچنین جراحی کوله سیستکتومی اهمیت بیشتری پیدا کرده است:

♦   راهکار درمان درد شانه بعد از بیهوشی عمل سزارین در خانم‌ها

-    همانطور که گفتیم بسیاری از خانم‌ها پس از انجام سزارین از درد شانه شکایت می‌کنند، مطالعات نشان داده که این دردها دارای ارتباط منطقی با سزارین می‌باشند که بیشتر در شانه سمت راست و با شدت کم تا متوسط رخ می‌دهند.  
-    معمولا برای درمان این درد پزشکان داروهای مسکن و ضد التهابی را تجویز می‌کنند، همچنین شل کننده‌های عضلانی نیز می‌توانند در کاهش اسپاسم شانه‌ها پس از سزارین موثر باشند. (استفاده از این این شل کننده‌ها در روزان بارداری مجاز نمی‌باشد)
-    درد شانه پس از سزارین معمولا موقتی بوده که با دارو قابل درمان است، اما در برخی خانم‌ها این درد می‌تواند ماندگاری بیشتری داشته باشد که در آن صورت علاوه بر دارو می‌بایست انجام منظم ورزش را هم در دستور کار قرار داد.

♦  راهکار درمانی درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا    

درد شانه‌ای که پس از انجام عمل ایجاد شده است را می‌بایست متناسب با علت آن درمان کرد اما به طور کلی پزشک متخصص برای برطرف کردن خود درد از دارو درمانی استفاده می‌کند: 

-    برای تسکین درد معمولا از ضد التهاب‌های غیر استروئیدی همچون ناپروکسن و ایبوپروفن کمک گرفته می‌شود.
-    در کنار ضد التهاب ها از داروهای ضد درد گاباپنتین و پرگابالین نیز کمک گرفته می‌شود.
-    در مواردی هم که عضلات گردن دچار اسپاسم و انقباض شده باشد پزشک داروهای آرام بخش همچون کلردیازپوکساید را تجویز می‌کند.
لازم به ذکر است که انجام ورزش‌های تقویتی و فیزیوتراپی هم می‌توانند در کاهش علائم مذکور موثر باشند، با شرط آنکه انجام آن‌ها درد را تشدید نکند.

پر اهمیت‌ترین مراقبت‌ها و نحوه خوابیدن بعد از عمل کیسه صفرا

♦  مهم‌ترین مراقبت‌های بعد از عمل کیسه صفرا

برخلاف تصور عموم که فکر می‌کنند عمل برداشت کیسه‌های صفراوی یا برداشت سنگ کیسه صفرا بسیار سخت است، جراحی کیسه‌های صفراوی عملی نسبتا راحت و سبک برای بیمار می‌باشد. اما پس از جراحی مراقبت‌هایی وجود دارند که برای ارتقا کیفیت درمان و افزایش سرعت بهبودی حتما باید رعایت شده و به آن‌ها توجه شود. مهم‌ترین مراقبت‌ها به شرح زیر می‌باشند:

-    اصلاح رژیم غذایی (یکی از عوارض جراحی کیسه صفرا مشکلات گوارشی می‌باشد لذا بسیار اهمیت دارد که پس از عمل با اصلاح رژیم غذایی و پرهیز از خوردن غذاهای سنگین و پرچرب دستگاه گوارش را یاری کنیم. توصیه می‌کنیم در روزهای اول پس از جراحی وعده‌های غذایی را سبک مصرف کنید و از مصرف موادی همچون نوشابه و فست فود و ... نیز به جد بپرهیزید)
-     مصرف منظم و کامل داروها (جراحی کیسه‌های صفراوی می‌تواند بسیار پر عارضه باشد، بنابراین مصرف منظم و کامل داروهایی که پزشک تجویز می‌کند می‌تواند در کاهش این عوارض بسیار کمک کننده باشند)
-    مراقبت از زخم جراحی (مانند هر جراحی دیگری زخم به جا مانده از عمل کیسه صفرا نیز در معرض خطر عفونت قرار دارد فلذا می‌بایست در نگهداری و مراقبت از آن کوشا بود)
-    پرهیز از فعالیت‌های سنگین (توصیه می‌کنیم در روز‌های اول از انجام فعالیت‌های سنگین دوری کنید)
-    مراجعه منظم به پزشک و معاینه زخم توسط وی
-    توجه به عوارض پس از جراحی و علائم خطر همچون تب شدید و ترشح یا خونریزی از زخم، تنگی نفس، درد شدید در قفسه سینه یا شانه و درد شدید در شکم و ... (همانطور که گفتیم درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا می‌تواند یکی از علائم خطر به حساب بیاید)
-    استراحت به قدر کافی (باید به بدن اجازه ترمیم و ریکاوری داد)
-    خوابیدن صحیح

♦  حالت صحیح و مناسب برای خوابیدن بعد از انجام دادن عمل کیسه صفرا

نحوه خوابیدن بعد از عمل کیسه صفرا نیز اهمیت دارد، همانطور که گفتیم برش‌های عمل کیسه‌های صفراوی بر روی شکم ایجاد می‌شوند لذا مناسب‌ترین حالت خواب پس از انجام عمل، خواب برو روی پشت (طاق باز) می‌باشد. باید مراقب بود که به هیچ عنوان وزن خود را بر روی شکم و زخم جراحی قرار ندهیم، و از تحرک زیاد و غلت خوردن در خواب نیز جلوگیری کنیم. برای این کار می‌توان به صورت طاق باز بر روی زمین دراز کشیده و سپس دو عدد بالش در دو سمت پهلوهای خود قرار دهیم تا به حفظ وضعیت ما کمک کرده و مانع از غلت خوردن ما در حین خواب شوند.

♦  فواید رعایت کردن این مراقبت‌ها

-    کاهش بسیار زیاد احتمال عفونی شدن زخم یا موضع جراحی شده
-    کاهش خطر رخ دادن خونریزی
-    کمک به گوارش و همچنین کبد
-    کاهش درد و کاهش سایر عوارض پس از عمل
-    افزایش سرعت بهبودی و کوتاه‌تر شدن دوران نقاهت
-    بهبود نتایج حاصل از درمان
-    پیشگیری از خطرات جدی پس از جراحی

انواع عوارض ثانویه و دردهای بعد از عمل کیسه صفرا

مانند هر عمل دیگری، عمل کیسه صفرا می‌تواند با عوارض جانبی متعددی همراه باشد که البته در همه بیماران اتفاق نمی‌افتند و شدت آن‌ها نیز در افراد مختلف متفاوت است. در ادامه چند مورد از شایع‌ترین عوارض احتمالی و دردهای بعد از عمل کیسه صفرا را بیان می‌کنیم:

احساس درد: درد شایع‌ترین عارضه بعد از عمل کیسه‌های صفراوی می‌باشد، بسیاری از بیماران پس از انجلام عمل درد شدیدی را در قسمت سینه یا شانه سمت راست، کتف و گردن، قسمت فوقانی شکم و بعضا حتی در پشت کمر خود تجربه می‌کنند. این دردها می‌توانند دلایل مختلفی داشته باشند اما معمولا ناشی از تحریک شدن عصب‌های دیافراگمی ناحیه سینه و یا ناشی از بروز تغییرات و انقبتضات در مجاری صفراوی می‌باشند. لازم به ذکر است که درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا شایع‌ترین نوع درد می‌باشد.

تب: یکی از عوارضی که کم اتفاق می‌افتد اما بسیار مهم است تب می‌باشد، اگر پس از انجام عمل کیسه صفرا یا هر جراحی دیگری دچار تب (خصوصا تب‌های بسیار بالا) شدید، حتما باید به یک مرکز درمانی مراجعه کنید چراکه این تب می‌تواند نشانه بروز عفونت باشد.

گرفتگی مجاری صفراوی: پس از جراحی احتمال دارد مجاری صفراوی دچار گرفتگی شوند، در صورت بروز این مشکل سایر علائم نظیر درد، تورم، عفونت، تب و غیره نیز شدت پیدا می‌کنند.

تهوع و استفراغ: پس از عمل کیسه‌های صفراوی بروز تهوع و استفراغ محتمل می‌باشد، زیرا همانطور که می‌دانیم کیسه صفرا با دستگاه گوارش ارتباط نزدیک دارد. (اگر این تهوع و استفراغ با درد شدید همراه شوند می‌توانند نشانه‌ای از مسدود شدن مجاری صفراوی توسط سنگ کیسه‌های صفراوی بانشد که از عمل به جا مانده است)

عفونت: عفونت یکی از جدی‌ترین و خطرناک‌ترین عارضه‌هایی است که می‌تواند پس از عمل جراحی کیسه صفرا بیمار را به خود درگیر کند، این عارضه با تب شدید و درد و تورم و قرمزی در محل جراحی شده همراه است و حتما باید با مداخله پزشکی درمان شود. در صورت تجربه علائم مذکور فورا به پزشک مراجعه کنید.

♦  مشکلات و عوارض گوارشی

یکی از مشکلاتی که بسیاری از بیماران پس از جراحی کیسه‌های صفراوی از آن شکایت می‌‌کنند عوارض و ناراحتی‌های گوارشی می‌باشد. کیسه صفرا با دستکاه گوارش ارتباط مستقیمی دارد لذا اختلالات صفراوی می‌توانند مستقیما بر روی مزاج و گوارش فرد نیز تاثیر گذار باشند مشکلاتی همچون یبوست، اسهال، سوزش معده، به هم خوردن موقت مزاج، نفخ و غیره از جمله این ناراحتی‌های گوارشی می‌باشند.

-    یبوست: علت اصلی یبوست پس از عمل جراحی، مصرف زیاد دارو‌های مسکن برای کاهش درد می‌باشد اما همانطور که گفتیم کیسه‌های صفراوی می‌تواند دستکاه گوارش را تحت تاثیر خود قرار دهد. (لازم به ذکر است که این یبوست موقتی بوده و فقط در روزهای اول پس از جراحی اتفاق می‌افتد و می‌توان با مصرف آب فراوان و غذاهای پرفیبر از آن جلوگیری کرد)
-    اسهال: اگر کیسه صفرا از بدن خارج شود تحرکات روده نیز افزایش پیدا می‌کند، در این صورت غذا مدت زمان کوتاه‌تری در داخل روده باقی می‌ماند و آب کمتری از دست می‌دهد، در نتیجه مدفوع فرد شل‌تر و آبکی‌تر می‌شود. از طرفی دیگر کیسه‌های صفراوی وظیفه کنترل ترشح ماده صفراوی را برعهده دارد که با نبود آن این ماده دائم ترشح شده و همراه مدفوع دفع می‌شود (این اسهال می‌تواند بلند مدت و حتی دائمی باشد اما به مرور بدن خودش را با آن وقف داده و بیمار می‌تواند با اصلاح تغذیه و کمک گرفتن از داروها آن را مهار کند)

♦  سایر عوارض: چند مورد از دیگر عوارضی که می‌توانند بعد از جراحی کیسه صفرا اتفاق بیافتند را در ادامه نام می‌بریم

-    خونریزی در محل جراحی
-    به جا ماندن جای زخم و شکل گیری اسکار در محل برش جراحی
-    بوی بد مدفوع
-    مشکلات تنفسی
-    نفخ شدید (روزهای اول پس از عمل)
-    زردی پوست و چشم
-    درد و دلپیچه موقت در شکم
-    به جاماندن بخشی از سنگ پس از خارج کردن سنگ کیسه‌های صفراوی
-    شکل گیری سنگ ثانویه کیسه صفرا در اثر جراحی کیسه‌های صفراوی
-    ایجاد اشکال در هضم کردن چربی
-    آسیب دیدن روده حین جراحی (که یکی از اتفاقات بسیار نادر در جراحی کیسه صفرا می‌باشد)

جراحی برداشت کیسه‌های صفراوی می‌تواند عوارض خطرناک‌تری همچون لخته شدن خون، آسیب به مجاری صفراوی و نشت مایع صفرا و حتی مرگ نیز داشته باشد.

سخن پایانی

از مقاله حاضر می‌توان نتیجه گرفت افرادی که عمل جراحی کیسه‌های صفراوی انجام می‌دهند در صورت احساس درد در شانه خود (خصوصا شانه سمت چپ) حتما باید آن را جدی گرفته و ریشه یابی کنند چراکه ممکن است یکی از نشانه‌های جانبی آسیب‌های کیسه صفرا باشد.
عدم توجه به این درد ممکن است به عواقب جدی‌تری همچون عفونت شدید کیسه صفرا و مجاری صفراوی یا عفونت محل جراحی، التهاب شدید و آسیب عصب‌های مربوطه، تشکیل یا جابجایی سنگ کیسه صفرا، حتی عواقب سنگین‌تری نظیر لختگی خون و غیره ختم شود.
البته این مساله را هم نباید فراموش کنیم که درد شانه پس از جراحی کیسه صفرا صرفا به معنای وجود یک آسیب نبوده و جای نگرانی ندارد زیرا ممکن است این درد فقط به دلیل تحریک اعصاب دیافراگمی انجام شده باشد. توصیه می‌کینم برای تشخیص ریشه علت و درمان درد شانه بعد از عمل کیسه صفرا فقط و فقط به پزشک متخصص مراجعه و از خود درمانی کردن جدا بپرهیزید.