نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
درمان شانه منجمد با طب سوزنی، درمانی کمکی و تکمیلی برای مشکلات شانه و بهبود عملکرد آن
یکی از بیماری‌هایی که کمتر در ارتباط با آن شنیده‌ایم شانه منجمد یا شانه یخ زده می‌باشد. شانه منجمد یک بیماری التهابی در کپسول مفصل شانه است که علائمی نظیر درد و گرفتگی در کتف و شانه را به دنبال دارد. درمان این بیماری شامل فیزیوتراپی، داروهای ضد التهابی، تزریقات موضعی و در برخی موارد اعمال جراحی می‌باشند. طب سوزنی نیز یک درمان کمکی و تکمیلی مناسب برای این بیماری بوده که حتما باید توسط یک متخصص طب سوزنی انجام شود. در مقاله حاضر می‌خواهیم پیرامون درمان شانه منجمد با طب سوزنی و نحوه عملکرد آن صحبت کنیم.
آنچه در این مقاله می خوانید:
درمان شانه منجمد با طب سوزنی
بیماری شانه منجمد که از سوی متخصص شانه به عنوان شانه یخ زده شناخته می‌شود، یک بیماری التهابی مربوط به مفصل شانه است که کپسول مفصل شانه را دچار اختلال می‌کند. در این بیماری که احساس درد و گرفتگی در شانه اصلی‌ترین علائم آن می‌باشند، بافت انعطاف پذیری به نام کپسول شانه که مفصل شانه را احاطه کرده است، دچار التهاب می‌شود.
در اثر این التهاب ضخامت کپسول شانه که وظیفه تسهیل حرکات شانه را برعهده دارد افزایش پیدا می‌کند، از طرف دیگر ترشح مایع سینوویال داخل آن نیز کاهش یافته و به همین دلایل، مفصل شانه دچار خشکی و سفتی شده و در نتیجه این خشکی، سفتی و افزایش ضخامت در کپسول مفصل شانه، حرکت شانه دچار اختلال می‌شود.
دلیل اصلی رخ دادن این عارضه هنوز مشخص نیست اما مطالعات نشان داده‌اند که موارد زیر می‌توانند در ابتلا افراد به این بیماری موثر باشند:
- آسیب به شانه (ناشی از عفونت، جراحت، تروما)
- بیماری‌های زمینه‌ای (دیابتی، قلبی، نقص سیستم ایمنی، اختلالات تیروئید و ...)
- عدم تحرک و فعالیت کم شانه برای مدت طولانی و ...
درمان شانه منجمد
همانطور که گفتیم طب سوزنی یکی از روش‌های درمانی موثر برای شانه منجمد می‌باشد. در طب سوزنی، با قرار دادن سوزن‌های مخصوص و بسیار باریک در نقاط مختلفی از بدن که به آنها نقاط اکوپانکچر می‌گویند، تغییرات ساده اما هدفمندی در این نقاط و نواحی اطراف آنها ایجاد می‌شوند.
متخصصین طب سوزنی بر این باورند که نقاط اکوپانکچر در حقیقت نقاطی هستند که در طول مسیر‌های انرژی بدن قرار گرفته‌اند و با تحریک این نقاط می‌توان جریان‌های انرژی در بدن را کنترل کرده یا تغییر داد.
نحوه عملکرد و اثربخشی سوزنها در درمان شانه یخ زده با طب سوزنی
اگر بخواهیم به زبان ساده بگوییم مکانیسم دقیق عملکرد طب سوزنی به این شکل می‌باشد که سوزنها از طریق تحریک سیستم عصبی و بافت‌های بدن باعث رخ دادن فعل و انفعالات ساده‌ای در نقاط تحت درمان و حتی کل بدن می‌شوند. در نتیجه این فعل و انفعالات تغییراتی در بدن و نقاط مورد درمان بوجود می‌آورند که به درمان بیماری‌ها یا بهبود عملکرد بدن کمک می‌کنند.
در ادامه نحوه عملکرد این سوزنها در درمان شانه منجمد با طب سوزنی را مختصر بیان می‌کنیم:
- متخصص طب سوزنی، سوزنها را در تعدادی از نقاط اکوپانکچر شانه یا اطراف شانه وارد می‌کند.
- این سوزنها که دارای انواع مختلفی هستند، بافت مورد هدف را دچار ریز آسیبهای کنترل شده‌ای می‌کنند.
- نوعی از این سوزنها به گونه‌ای هستند که موجب خونریزی کنترل شده و بسیار خفیف همانند فست می‌شوند. (این سوزنها خواص عمل فست را نیز دارا می‌باشند)
- عصب‌هایی که در نزدیکی این نقاط در شانه قرار دارند، از حضور آنها و ریز آسیب‌هایی که ایجاد کرده‌اند، تحریک و مطلع شده و به مغز پیام می‌فرستند.
- اینگونه است که مغز نیز وارد عمل شده و برای مقابله با این سوزنها و خطرات احتمالی، از خود واکنش نشان می‌دهد.
- مغز سیستم دفاعی بدن را فعال کرده و گردش خون را نیز در موضع مورد هدف بیشتر می‌کند.
- سوزن‌های طب سنتی به صورت غیر مستقیم باعث افزایش ترشح برخی هورمون‌های مفید در بدن نیز می‌شوند.
- در نهایت با افزایش گردش خون، ترشح این هورمون‌ها و همچنین با فعال شدن سیستم ایمنی بدن، درد و التهاب و دیگر علائم بیماری در موضع تحت درمان کاهش پیدا می‌کنند.
فواید و ویژگی‌های درمان شانه منجمد با طب سوزنی
طب سوزنی علاوه بر تسکین درد، اثرات مثبت بسیاری در بدن بیماران می‌گذارد. مهم‌ترین و برجسته‌ترین فواید و آثار مثبت درمان شانه منجمد با طب سوزنی موارد ذیل می‌باشند:
با طب سوزنی سیستم ایمنی بدن فعال و تقویت می‌شود
همانطور که پیشتر نیز به آن اشاره کردیم، با وارد شدن سوزن‌های طب سوزنی در بدن و بروز ریز آسیبهای هدفمند در آن، اعصاب محیطی موضع مورد درمان به مغز پیام‌های هشدار ارسال کرده و آن را مجبور می‌کنند که سیستم ایمنی بدن را فعال‌تر و در حالت آماده باش نگه دارد.
می‌توان با طب سوزنی گردش خون موضع مورد نظر را نیز بهبود بخشید
مغز برای جلوگیری از بروز آسیبهای احتمالی و درمان سریع ریز آسیب‌هایی که سوزنها به وجود می‌آورند، گردش خودن در نواحی مورد نظر را مقداری افزایش می‌دهد. این بهبود گردش خون در موضع مورد هدف به معنای خون رسانی بیشتر به آن بوده و در نتیجه باعث تغذیه و اکسیژن رسانی بیشتر به بافت‌های آن نیز می‌شود. زمانی که بافت‌های آسیب دیده اکسیژن بیشتری دریافت می‌کنند، بهتر و سریع‌تر بازسازی و درمان می‌شوند. (همچنین عملکرد اندام‌ها نیز بهبود پیدا می‌کند)
طب سوزنی ترشح برخی هورمون‌های مفید در بدن را افزایش می‌دهد
برخی مطالعات نشان داده‌اند که طب سوزنی می‌تواند ترشح برخی هورمون‌های مفید در بدن را افزایش دهد، هورمون‌هایی نظیر دوپامین، آدنوزین، اندورفین، نوراپی‌نفرین و سروتونین که این هورمون‌ها، هم در کاهش درد و هم در بهبود روند درمان می‌توانند موثر باشند. این هورمون‌ها اثرات ذکر شده در ذیل را ایجاد می‌کنند:
- کاهش استرس
- احساس آرامش
- بهبود سیستم عصبی
- بهبود خواب
- کاهش فشار خون
- تسکین درد
- کمک به رشد عضلات
- تنظیم خلق و خو
- کاهش افسردگی
طب سوزنی التهابات شانه را کاهش می‌دهد
بعد از کاشته شدن سوزنها در شانه، مغز سیستم ایمنی را فعال کرده و گردش خون را در قسمت شانه افزایش می‌دهد و از طرفی اکسیژن رسانی و تغذیه بافت‌ها بهتر نیز انجام می‌شود. تمامی این موارد به بهبودی و رفع التهابات شانه که عامل اصلی بیماری شانه یخ زده هستند، منجر می‌شوند.
طب سوزنی درد شانه را هم کاهش می‌دهد
با کاهش التهابات و افزایش ترشح هورمون‌های ضد درد و آرامش بخش، درد ناشی از این التهابات نیز تسکین می‌یابند. اما این نکته را هم باید ذکر کرد که طب سوزنی نمی‌تواند دردهای خیلی شدید را به صورت کامل و بلند مدت برطرف کند.
با طب سوزنی می‌توان به فرآیند درمان سرعت بخشید
اولین قدمی که برای درمان شانه منجمد باید برداشت، کاهش التهابات موجود در کپسول مفصل شانه است، زیرا خشکی مفصل و درد آن هردو ناشی از این التهابات می‌باشند. زملنی که التهابات فروکش می‌کنند بدن شروع به ترمیم و بازسازی بافت‌های آسیب دیده خود می‌کند. هرچه این التهابات زودتر برطرف شوند، فرآیند درمان نیز کوتاه‌تر می‌شود.
از طب سوزنی برای کاهش استرس و اضطراب نیز استفاده می‌شود
هرچند که هنوز رابطه مستقیم و ارتباط معناداری درباره تاثیر استرس و اضطراب بر بیماری شانه منجمد به اثبات نرسیده است، اما می‌توان ادعا کرد که این بیماری نیز همچون سایر بیماری‌ها و عوارض می‌تواند تحت تاثیر استرس و اضطراب قرار بگیرد.
یکی از اثرات مثبت طب سوزنی کمک به کم کردن میزان استرس و اضطراب می‌باشد، همانطور که گفتیم در اثر این روش ترشح برخی هورمون‌های مفید در بدن افزایش پیدا می‌کند. برخی از این هورمون‌ها، باعث کاهش استرس و اضطراب می‌شوند.
با طب سوزنی عملکرد اعصاب محیطی بدن بهبود می‌یابد
اگرچه برخی افراد باور دارند که طب سوزنی می‌تواند عملکرد اعصاب محیطی را تقویت کند، اما هنوز مدرک معتبری برای اثبات این مسئله وجود ندارد. با این حال، تحقیقات نشان داده است که طب سوزنی می‌تواند، به صورت غیر مستقیم به بهبود عملکرد سیستم عصبی محیطی کمک کند.
چرا درمان شانه منجمد با طب سوزنی قطعی و کافی نیست
همانطور که گفتیم طب سوزنی می‌تواند التهاب موجود در بیماری شانه منجمد و به طبع درد ناشی از آن را تسکین داده و با تحت تاثیر قرار دادن جریان خون و برخی هورمون‌های بدن، در تسریع روند ریکاوری و بهبودی حرکت شانه، بسیار موثر باشد. اما به دلیل پیچیدگی بیماری شانه منجمد، درمان آن تنها با این روش کمک درمانی کافی نبوده و به ترکیبی از روش‌های مختلف درمانی نیاز است.
همچنین در مواردی که بیماری پیشرفت کرده باشد، میزان التهابات و تغییر حجم کپسول شانه و خشکی و سفتی ناشی از آنها به قدری افزایش می‌یابد که اثرگذاری سوزنها در مقابل آن ناچیز بوده و تنها با استفاده از روش‌های درمانی کلینیکی می‌توان وضعیت موجود را بهبود بخشید.
به عنوان مثال در مراحل پیشرفته‌تر بیماری شانه منجمد که علائم آن بسیار شدید می‌شوند، پزشک متخصص ممکن است داروهای ضد التهابی بسیار قوی، فیزیوتراپی و توانبخشی و در برخی موارد حتی جراحی را برای بیمار خود تجویز و توصیه کند.
در نتیجه می‌توان گفت که طب سوزنی یک درمان کامل و کافی برای بیماری شانه منجمد به حساب نمی‌آید و بیشتر یک روش کمک درمانی است که استفاده از آن در کنار روش‌های دیگر می‌تواند کمک کننده باشد.
پیامد‌ها و عوارض درمان شانه منجمد با طب سوزنی توسط شخص غیر متخصص
در این روش به دلیل آن که این سوزنها حتما باید در نقاط خاصی قرار داده شوند، روش طب سوزنی از حساسیت بالایی برخوردار است و حتما باید توسط یک متخصص انجام شود. پزشکی که طب سوزنی را انجام می‌دهد باید از تجربه و تبحر بالایی برخوردار باشد زیرا اگر سوزنها در نقاط اشتباهی کاشته شوند ممکن است آن اثر گذاری کافی را نداشته باشند و حتی به بیمار آسیب‌هایی را نیز وارد کنند. در ادامه چند مورد از پیامد‌ها و عوارض درمان شانه منجمد با طب سوزنی توسط شخص غیر متخصص را بیان می‌کنیم:
- همانطور که گفتیم محل دقیق کاشته شدن سوزنها نقاط خاص اکوپانکچر می‌باشند، اما ممکن است درمانگر آنها را در نقاطی اشتباه وارد کرده و سوزنها با اعصاب محیطی زیر پوست برخورد کنند و باعث بروز درد و واکنش‌های عصبی شوند.
- همچنین انتخاب نادرست نقاط کاشت این سوزنها ممکن است باعث تشدید علائم بیماری نیز بشود.
- عمق نفوذ این سوزنها نیز بسیار مهم است، درمانگر می‌بایست هر سوزن را تا عمق مشخص از پوست وارد کند، تا هم بهترین نتایج درمانی حاصل شوند و هم عوارض و آسیبهای احتمالی به حداقل برسند.
- بدیهی است که برای پیش‌گیری از بروز عفونت‌های احتمالی، سوزن‌های مورد استفاده در طب سوزنی باید بهداشتی و استریل باشند.
- این سوزنها دارای ابعاد و اشکال خاص و متفاوتی با سوزن‌های معمولی می‌باشند و همچنین انواع مختلفی از آنها وجود دارد که هرکدام برای اهداف بخصوصی مورد استفاده قرار می‌گیرند. بنابراین انتخاب درست نوع سوزن نیز بسیار اهمیت داشته و یک شخص غیر متخصص هرگز از این مسائل آگاهی ندارد.
- افراد مبتلا به برخی بیماری‌های خاص همچون لوپوس، ام اس، اچ آی وی، نقص سیستم ایمنی، پسوریازیس، آکنه شدید و غیره، ممکن است نتوانند از این روش درمانی استفاده کنند. اگر پزشک با تجربه نباشد و پیش از انجام طب سوزنی ثابقه پزشکی و شرایط بدنی بیمار خود را بررسی نکد، ممکن است طب سوزنی باعث فعال شدن مجدد آثار مخرب این بیماری‌ها در بدن بیمار شود. (بنابراین این افراد قبل از انجام طب سوزنی باید با پزشک مشورت کرده و او را از شرایطی که دارند آگاه کنند)
توصیه می‌کنیم برای به حداقل رساندن این موارد، حتما به یک کلینیک تخصصی معتبر یا نزد یک پزشک متبحر مراجعه کنید.
استفاده از پماد برای شانه یخ زده هم می‌تواند موثر باشد
علاوه بر روش‌های درمانی متداولی که پزشک برای درمان بیمار در دستور کار خود قرار می‌دهد، ممکن است استفاده از برخی پمادهای ضد درد و ضد التهاب را هم به وی توصیه کند زیرا استفاده از پماد برای شانه یخ زده می‌تواند کمک کننده و موثر باشد.
اما به این نکته نیز باید توجه داشته باشیم که این پمادها تنها می‌توانند درد و التهابات خفیف را به صورت موقتی کاهش دهند و نمی‌توانند جایگزین قطعی برای داروهای ضد التهابی و مسکن باشند. چند مورد از این پمادها عبارتند از:
- پماد دیکلوفناک
- پماد ایبوپروفن
- پماد کتوپروفن
- پماد پیروکسیکام
- و ...
اگر از درد و خشکی مفصل شانه خود رنج می‌برید، به هیچ عنوان خودسرانه و بدون مشورت با پزشک از این پمادها استفاده نکنید، توصیه می‌کنیم حتما به پزشک مراجعه کرده تا ضمن تشخیص ریشه این درد و خشکی شانه، بهترین روش درمانی را برای وضعیت جسمی شما توصیه کند.
راهکارهای درمان خشکی شانه در طب سنتی
علاوه بر درمان شانه منجمد با طب سوزنی و روش‌های درمانی کلینیکی، می‌توان از طب سنتی هم برای درمان خشکی شانه کمک گرفت. همانطور که گفتیم ریشه اصلی بیماری شانه منجمد هنوز مشخص نبوده و فقط عوامل اثرگذار بر آن یافته شده‌اند، اما این را به خوبی می‌دانیم که عامل اصلی عوارض جانبی این بیماری (یعنی درد و خشکی و محدودیت عضلات)، وجود التهاب می‌باشد.
بنابراین یکی از بهترین راهکارهای مهار این بیماری رفع و درمان التهابات موجود می‌باشد، از این رو درمان خشکی شانه در طب سنتی بیشتر بر کاهش التهاب تمرکز کرده و راه‌کارهایی را نیز برای این منظور ارائه می‌دهد:
- استفاده از انواع دمنوش‌های گیاهی ضد التهابی به صورت خوراکی
- استفاده از روغن‌های درمانی به صورت موضعی
- استفاده از کمپرس‌های گرم
- اصلاح خوراک و تغذیه (مصرف خوراکی‌های ضد التهاب)
- افزایش گردش خون با ماساژ و بادکش
- و ...
درمان گیاهی یخ زدگی شانه با کمک گیاهان دارویی
با توجه به نکاتی که گفتیم، درمان گیاهی یخ زدگی شانه از طریق کاهش این التهابات ممکن می‌باشد و همچنین می‌توان از گیاهان دارویی به شکل خوراکی و موضعی برای تسکین درد ناشی از این التهابات نیز کمک گرفت. بعضی از گیاهانی که می‌توانند در درمان یخ زدگی شانه مفید باشند عبارتند از:
- آویشن: گیاه آویشن یکی از بهترین گیاهان درمانی برای کاهش التهاب و درد می‌باشد که می‌توان آن را هم به صورت دمنوش استفاده کرد و هم ترکیب آن با یک روغن درمانی دیگر مانند روغن زیتون را به صورت موضعی مورد استفاد قرار دارد.
- زنجبیل: گیاه زنجبیل هم مانند آویشن دارای خواص ضد التهابی و ضد درد بسیار قوی می‌باشد. از این گیاه دارویی نیز می‌توان هم به صورت موضعی و هم یه صورت دمنوش استفاده کرد.
- پونه: پونه از دیگر گیاهان دارویی موثر در درمان بیماری‌های التهابی همچون شانه منجمد است.
- روغن زیتون: ماساژ شانه با روغن زیتون می‌تواند در کاهش درد و التهاب و خشکی مفاصل شانه بسیار موثر باشد.
- زردچوبه: زردچوبه از دیگر گیاهان دارویی حاوی خواص ضد درد و ضد التهابی می‌باشد، می‌توان آن را با یک روغن درمانی مانند روغن زیتون ترکیب کرده و سپس بر روی شانه مالید.
لازم به ذکر است که درمان گیاهی یخ زدگی شانه همچون درمان شانه منجمد با طب سوزنی تنها یک روش کمکی بوده که فقط می‌تواند در کنار درمان‌های کلینیکی به بیمار کمک کند. لذا توصیه می‌کنیم در صورت احساس درد و محدودیت حرکتی در شانه خود، ابتدا به پزشک مراجعه کنید.
سخن پایانی
در این مقاله دریافتیم که در درمان شانه منجمد با طب سوزنی چه فعل و انفعالی رخ داده که به تسکین درد و التهاب منجر می‌شود و همچنین متوجه شدیم که مراجعه به نزد یک متخصص طب سوزنی با تجربه برای حصول بهترین نتایج چقدر اهمیت دارد.
اما باید به این نکته نیز توجه داشت که طب سوزنی فقط یک روش کمک درمانی بوده و هرگز نمی‌تواند جایگزین قطعی دیگر درمان‌های کلینیکی شود. بنابراین اگر دچار علائمی همچون درد و گرفتگی و محدودیت حرکتی در شانه شدید، توصیه می‌کنیم ابتدا به یک پزشک متخصص مراجعه کرده تا هم از علت بیماری مطلع شوید و هم با مشورت وی یکی از مناسب‌ترین روش‌های درمانی را در پیش بگیرید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو