درمان اب اوردن مفصل شانه؛ پیشگیری از پیشرفت بیماری، رفع محدودیت‌های حرکتی و ممانعت از تغییر ساختار مفصل
یکی از مشکلات و بیماری‌های شایع مفصل شانه آب آوردن و تورم می‌باشد، ریشه این عارضه با عوامل متعددی همچون آسیب‌های مفصلی و تروما، شکستگی‌های استخوانی، بیماری‌های زمینه‌ای نظیر دیابت و غیره در ارتباط است اما فصل مشترک همه آنها التهاب شانه است. این التهاب می‌تواند عوارض و علائم متعددی داشته باشد که اگر درمان نشوند امکان دارد آسیب‌های جدی را از خود باقی بگذارند. به دلیل اهمیت درمان اب اوردن مفصل شانه ضروری توسط متخصص شانه انجام شود تا بیمار دچار عوارض جانبی نشود.
♦ مفصل شانه و اجزاء آن
مفاصل شانه یکی از پیچیده‌ترین مفاصل بدن انسان است، زیرا خود از چهار مفصل کوچکتر تشکیل شده است که دامنه حرکتی شگفت انگیزی را برای بازوها فراهم کرده‌اند. این چهار مفصل عبارتند از:
- مفصل گلنوهومرال
- مفصل آکرومیوکلاویکولر
- مفصل استرنوکلاویکولر
- مفصل اسکاپولوتوراسیک
لازم به ذکر است که هرکدام از مفاصل مذکور می‌توانند دچار التهاب شده و زمینه لازم برای آب آوردن شانه را فراهم کنند.
علاوه بر مفاصلی که ذکر کردیم شانه متشکل از سه استخوان (کتف، بازو و ترقوه)، چندین غضروف، کپسول شانه، پنج رباط (گلنوهومرال، کوراکوآکرومیال، رباط عرضی بازو، آکرومیوکلاویکولر، کوراکوکلاویکولر)، لابروم، بورس‌ها و عضلات و اعصاب متعدد و غیره می‌باشد که هرکدام به شکل ظرافت مندانه‌ای درکنار یکدیگر جای گرفته‌اند.
یکی از مهمترین نکاتی که در ارتباط با مفصل شانه وجود دارد آن است که به دلیل حساسیت و پیچیدگی بسیار بالای آن، زمانی که دچار مشکل کوچکی باشد با درد و علائم شدید و اختلالات حرکتی جدی همراه می‌شود. بنابراین مراقبت از مفاصل شانه، پیگیری سریع علائم و اجنام به موقع اقدامات درمانی از اهمیت بالایی برخوردار هستند.
♦ علت‌های مختلف آب آوردن مفصل شانه
برای آنکه درمان اب اوردن مفصل شانه بهتر و سریع‌تر انجام شود لازم است که ابتدا علت اصلی بروز آن شناسایی و مشخص شود. عوامل مختلفی هستند که می‌توانند موجب آب آوردن در مفاصل شانه شوند، که در ادامه به چند مورد از برجسته‌ترین آنها اشاره می‌کنیم:
- آسیب‌های خود مفصل شانه (ممکن است آب آوردن شانه ناشی از بروز آسیب‌هایی همچون ضرب‌دیدگی مستقیم مفاصل شانه، پارگی غضروف مفصل شانه، روماتیسم مفصلی یا همان آرتریت روماتوئید، التهابات درون مفصلی، در رفتگی مفصل، سائیدگی شدید و ... باشد)، همانطور که گفتیم مفصل شانه از چهار مفصل کوچکتر تشکیل شده است که هرکدام امکان دارد دچار آسیب‌هایی شده باشند.
- آسیب‌های استخوانی در شانه (شکستگی یا مو برداشتگی یکی از استخوان‌های سه گانه شانه خصوصا در ناحیه اتصال به مفصل، یکی از اصلی‌ترین و متداول‌ترین دلایل آب آوردن مفاصل شانه می‌باشند)
- آسیب‌های عضلات شانه (گرفتگی شدید و پارگی عضلات شانه، تنش‌های شدید عضلانی که ناشی از استفاده بیش از اندازه از عضلات شانه می‌باشند)
- آسیب‌های تاندون‌های مفصل شانه (کشیدگی تاندون‌های شانه، التهاب تاندون‌های شانه، پارگی خفیف تاندون‌های شانه، پارگی‌کامل تاندون‌های شانه)
- بیماری‌های زمینه‌ای (برخی از بیماری‌های زمینه‌ای همچون بیماری‌های کلیوی، بیماری‌ها قلبی، سرطان‌ها، بیماری‌های نقص سیستم ایمنی یا خود ایمنی، دیابت، سندروم‌های شانه، اختلالات تیروئیدی و غیره، می‌توانند به صورت مستقیم یا غیر مستقیم از طریق ایجاد التهاب یا عفونت منجر به تورم و آب آوردن در مفاصل شانه شوند)
- عوامل دیگر: مصرف شدید الکل، مصرف شدید مواد مخدر، استفاده از برخی داروهای خاص، تغییر در سطح هورمون‌ها
♦ نشانه‌ها و علائم آب آوردن مفصل شانه
آب آوردن در مفاصل شانه با نشانه‌ها و علائم خاصی همراه می‌باشد که چند نمونه از آنها را در ادامه ذکر می‌کنیم:
- احساس درد شدید در مفصل شانه
- مشاهده تورم و قرمزی در ناحیه شانه
- بروز محدودیت حرکتی در مفاصل شانه و حتی بازوها
- شنیدن صدایی مشابه خرد شدن
- احساس خستگی و ضعف در عضلات گردن و شانه
- سفت شدن یا کند شدن حرکت دست و شانه
- حساسیت به لمس
- گاها سوزن سوزن شدن
- و ...
همه موارد فوق لزوما با یکدیگر اتفاق نمی‌افتند، ممکن است شخصی فقط چند مورد از این علائم را تجربه کند اما به طور کلی در صورت تجربه هرکدام از مواردی که ذکر کردیم، بهتر است به پزشک مراجعه کرده تا مفصل شانه شما را معاینه کند.
♦ روش‌های تشخیص علت آب اوردن مفصل شانه
پزشک متخصص از طریق یک یا چند مورد از اقدامات تشخیصی زیر علت آب آوردن در مفاصل شانه را ریشه یابی می‌کند تا متناسب با آن بهترین رویکرد برای درمان اب اوردن مفصل شانه را اتخاذ کند:
- بررسی تاریخچه پزشکی: ممکن است پزشک در ابتدا از شما سوالاتی درباره علائمی که تجربه کرده‌اید (نظیر درد، تورم، ضعف و خستگی در شانه و ...) بپرسد.
- معاینه مستقیم: پزشک متخصص با انجام معاینه مستقیم شانه آب آورده، مواردی همچون محدوده دقیق درد و تورم، میزان حساسیت به لمس، محدودیت‌های حرکتی عضلات شانه و بازوها، وجود یا عدم وجود صدایی مشابه با صدا خرد شدن، میزان تورم و قرمزی و غیره را بررسی می‌کند.
- رادیولوژی: روش‌های مبتنی بر رادیولوژی همچون سی تی اسکن، ام آر آی و سونوگرافی یکی از بهترین و دقیق‌ترین روش‌های کمک تشخیصی می‌باشند.
مواردی همچون دررفتگی، شکستگی یا موبرداشتگی استخوان‌های شانه و آسیب‌های مفاصل شانه به راحتی در عکس‌های سی تی اسکن قابل تشخیص هستند و همچنین آسیب‌های بافت نرم شانه همچون پارگی یا آرتروز غضروف مفصل، پارگی یا کشیدگی رباط‌ها و تاندون‌ها و آسیب‌های عضلانی، آسیب‌های وریدی و غیره را هم می‌توان به راحتی با آزمایش‌های ام آر آی یا سونوگرافی ریشه یابی کرد.
- آسپیراسیون مفصلی (ارزیابی مایع مفصل): آسپیراسیون مفصلی روشی است که در آن پزشک مایع جمع شده در مفصل آسیب دیده را برای کاهش التهاب و تورمم و درد و آزادسازی دامنه حرکتی مفصل تخلیه می‌کند، مقداری از این مایع نیز برای انجام آزمایش نمونه برداری شده و به آزمایشگاه ارسال می‌شود.
زمانی که شانه دچار آب آوردن می‌شود، در حقیقت مایع ایجاد شده درفضای بین بافتی داخل شانه تجمع پیدا می‌کند، در حقیقت افزایش ترشح این مایعات ناشی از التهاب می‌باشد. در بسیاری از موارد این التهاب با عفونت همراه شده و شانه را به خود درگیر می‌کند و در بسیاری از موارد هم آب آوردن پس از شکل گیری عفونت رخ می‌دهد. عفونت کتف خود می‌تواند یکی از دلایل شکل گیری التهاب باشد که به آب آوردن در مفاصل شانه منجر می‌شود.
به طور کلی عفونت کتف و آب آوردن شانه می‌توانند با یکدیگر یک رابطه علت و معلولی مستقیم داشته باشند، از این رو در بیشتر مواقع ممکن است پزشک متخصص برای درمان اب اوردن مفصل شانه، تجویز داروهای آنتی بیوتیک را در دستور کار خود قرار دهد.
درمان بیماری آب آوردن در مفاصل شانه باید تحت نظر و معاینه دقیق پزشک متخصص و متناسب با ریشه ایجاد کننده بیماری انجام شود، این درمان متناسب با ریشه عارضه و همچنین شدت علائم آن ممکن است یک یا چند مورد از اقدامات زیر باشد:
- مصرف داروهای ضد درد و التهاب
- آنتی بیوتیک‌ها
- فیزیوتراپی
- آبدرمانی
- ماساژ
- کمپرس گرم و سرد
- تزریقات
- امواج اولتراسوند
- جراحی
- و ...
معمولا پزشکان تلاش می‌کنند که درمان بیماری آب آوردن مفصل شانه را با روش‌های غیر جراحی آغاز کنند و رویکرد درمانی آنها اغلب شامل ترکیبی از این روش‌ها می‌باشد. در ادامه چند مورد از این روش‌های غیر جراحی را مختصر شرح می‌دهیم:
- استراحت: بهتر است فعالیت‌هایی که باعث اعمال فشار زیاد و استرس بر روی مفاصل شانه می‌شوند را موقتا محدود کنید. فعالیت‌هایی همچون انجام ورزش‌های سنگین، بلند کردن اجسام، استفاده بیش از اندازه از بازوها، رانندگی طولانی مدت و غیره.
- تسکین درد و التهاب: مصرف داروهای ضد التهاب غیر استروئیدی (مانند ایبوپروفن، ناپروکسن و دیکلوفناک و ...) می‌تواند علاوه بر تسکین درد و التهاب به تسریع فرایند ترمیم و درمان بافت‌های آسیب دیده نیز کمک بکند.
- فیزیوتراپی: در جلسات فیزیوتراپی که پزشک برای بیمار تجویز می‌کند، فیزیوتراپیست تمریناتی را به بیمار آموزش می‌دهد که به تقویت عضلات شانه و همچنین کاهش فشار و وزن وارد بر آن کمک می‌کند. (ماساژ درمانی، دستگاه‌های کمک درمانی فیزیوتراپی، بادکش و آموزش حرکات اصلاحی نیز از دیگر مواردی هستند که در جلسات فیزیوتراپی می‌توانند مورد استفاده قرار گیرند)
- کمپرس‌های گرم و سرد: کمپرس‌های سرد به کاهش تورم و التهاب کمک کرده و کمپرس‌های گرم نیز با افزایش گردش خون درد را تسکین داده و فرایند بهبودی را سرعت می‌بخشند.
- داروهای آرامبخش: ممکن است مشکل آب آوردن در مفصل با اختلالات عصبی یا عضلانی نیز همراه شده باشند، در اینگونه مواقع پزشک از داروهای آرام بخش برای کم کردن تنش‌های عصبی و رهاسازی عصب‌ها و عضله‌ها استفاده می‌کند.
- تزرق: در مواردی که التهاب بسیار شدید می‌باشد و یا ریشه بیماری مشکلات روماتیسمی است، تزریق کورتیکواستروئیدها می‌تواند در کاهش سریع درد و التهاب مفصل بسیار موثر باشد.
- آب درمانی یکی دیگر از اقدامات کمک درمانی برای تسکین درد و اضطراب‌های احتمالی و همچنین تقویت عضلات شانه می‌باشد.
- درمان بیماری‌های زمینه‌ای که در آب آوردن مفصل شانه نقش دارند (مثل روماتیسم مفصلی، دیابت، بیماری‌های خود ایمنی و ...)
- اصلاح سبک زندگی: ورزش منظم، پرهیز از مصرف الکل و دخانیات، تغییر شغل و ...
نکته بسیار مهم: آب آوردن در مفصل شانه یک بیماری و مشکل پزشکی است که در بیشتر مواقع نیاز به اقدام و مداخله پزشکی داشته و نباید انتظار داشت که خود به خود برطرف شود. همانطور که گفتیم یکی از اقدامات کمکی برای درمان اب اوردن مفصل شانه مصرف دارو می‌باشد اما درمان دارویی به تنهایی نمی‌تواند مشکل اصلی را حل کند و باید با سایر روش‌های درمانی ترکیب شود. (در واقع در بیشتر مواقع هدف از مصرف دارو کاهش علائم و تسریع روند درمانی است)
همچنین باید به خاطر داشته باشید که قبل از مصرف هر دارویی با پزشک متخصص مشورت کنید، زیرا هر دارویی عوارض جانبی خاص خود دارد که ممکن است با شرایط بدنی شما سازگار نباشد و پزشک برای شما داروی دیگری را تجویز کند.
♦ پیشگیری از آب آوردن مفصل شانه
لازم به گفتن نیست که همیشه پیشگیری بهتر و راحت‌تر از درمان است. با اینکه آب آوردن در مفصل شانه می‌تواند دلایل مختلفی داشته باشد که بساری از آنها قابل پیشگری نیستند، اما می‌توان با رعایت نکاتی بسیار ساده احتمال بروز این عارضه را کاهش داد. برای این کار می‌توان از رعایت مراقبت‌ها و انجام اقدامات ذیل کمک گرفت:
- انجام منظم ورزش و تقویت عضلات شانه، گردن و بازوها (ورزش‌هایی مانند شنا، بارفیکس و حتی پیاده روی ساده)
- تلاس برای داشتن اندامی متناسب و همچنین جلوگیری کردن از اضافه شدن بی رویه وزن
- پرهیز از مصرف دخانیات و الکل و قند و شکر زیاد (کنترل قند، خون خصوصا اگر به بیماری زمینه‌ای همچون دیابت مبتلا هستید)
- استفاده از وسایل استاندارد (کفش‌های طبی، تشک و بالش استاندارد، زیرنشیمن‌های طبی و ...)
- پرهیز از رانندگی طولانی مدت
- پرهیز از بلند کردن ناگهانی اجسام سنگین
- مصرف آب کافی در طول روز (برای حفظ سلامت غضروف‌ها و تاندون‌ها)
- استراحت کافی (یکی از دلایل آب آوردن مفاصل شانه استفاده بیش از اندازه از مفصل می‌باشد، با استراحت کافی می‌توان فشارهایی که در طول روزمره بر مفصل شانه وارد می‌شوند را کم اثر کرد)
- و ...
روش‌های جراحی آخرین اقداماتی هستند که پزشکان برای درمان این عارضه در دستور کار خود قرار می‌دهند، این روش‌ها برای بیمارانی که به درمان‌های غیر جراحی مانند فیزیوتراپی، تزریقات، دارو درمانی و غیره واکنش مثبتی نداشته و بهبودی مطلوبی را تجربه نکرده‌اند، مورد استفاده قرار می‌گیرند.
شرط استفاده از روش‌های جراحی در درمان اب اوردن مفصل شانه، تشخیص دقیق می‌باشد لذا پزشک متخصص ابتدا باید از طریق آزمایش‌های کمک تشخیصی دقیق همچون رادیوگرافی، اولتراسونوگرافی، ام آر آي و غیره، ریشه التهاب را شناسایی کرده و سپس متناسب با آن یکی از روش‌ها جراحی باز یا بسته را انتخاب کند:
- جراحی آرتروسکوپی: در این روش، پزشک یک دستگاه آرتروسکوپ کوچک را به مفاصل شانه شما وارد می‌کند تا بتواند با دقت و بدون نیاز به برش بزرگ، بافت‌های مختلف درون مفصل شانه را بررسی و مشکلات موجود را برطرف کند.
- جراحی باز: در این روش، پزشک با ایجاد یک برش بزرگتر به مفاصل شانه شما دسترسی پیدا کرده و بافت‌های مورد نیاز را بررسی و جراحی می‌کند.
نکته مهم: بعد از انجام جراحی، ممکن است نیاز به فیزیوتراپی و تمرینات توانبخشی داشته باشید تا سرعت بهبودی شما افزایش یابد، همچنین تمرینات فیزیوتراپی می‌توانند در کاهش درد، بهبود حرکت مفصل شانه و افزایش قدرت عضلات موثر باشند.
حال این پرسش پیش می‌آید که بی‌توجهی به این عارضه و عدم پیگیری و درمان آب اوردن مفصل شانه چه عواقب و عوارضی را می‌تواند به دنبال داشته باشد. چند مورد از عوارض و عواقب عدم درمان این عارضه را در ادامه ذکر خواهیم کرد:
- پیشرفت آسیب‌ها و شدت گرفتن درد
- بیشتر شدن محدودیت‌های حرکتی مفصل
- سفت شدن عضلات در ناحیه شانه
- درگیر شدن عصب‌ها و تجربه دردهای ارجاعی به دست و حتی کمر
- پس از گذشت زمان، ممکن است شاهد بروز تغییراتی در ساختار مفصل شانه باشیم
- تخریب بافت‌ها و استخوان‌های مفصل
بنابراین توصیه می‌کنیم برای جلوگیری از بروز این عوارض ثانویه در اسرع وقت به پزشک مراجعه کرده و اقدام به درمان کنید.
همانطور که پیشتر اشاره کردیم، تورم و آب آوردن شانه به خاطر افزایش ترشحات در ناحیه آسیب دیده ایجاد می‌شوند و این افزایش ترشحات به دلیل وجود التهاب اتفاق می‌افتد. در واقع می‌توان اینطور گفت که التهاب موجود در شانه عامل اصلی آب آوردن مفصل شانه است، به همین دلیل است که بیشتر علائم و عوارض آب آوردن شانه مشابه علائم و عوارض التهاب یعنی درد، قرمزی، تورم، سوزن سوزن شدن و ... می‌باشد. البته لازم به ذکر است که خود این التهاب از عوامل متعدد دیگری که پیشتر نام بردیم به وجود آمده است.
حال با آگاهی نسبت به این مساله می‌توانیم دریابیم که ارتباط آب آوردن در مفصل شانه با التهاب شانه چیست و چرا بخش اعظمی از اقدامات لازم برای درمان اب اوردن مفصل شانه شامل مهار و کنترل این التهاب (از طریق داروهای ضد التهابی استروئیدی و کورتیکواستروئیدی) می‌شود.
افیوژن مفصلی شانه در حقیقت نام پزشکی بیماری آب اوردن مفصل شانه است، در این بیماری به دلایل متعددی همچون آرتروز، عفونت و سایر آسیب‌های مفصلی مقدار قابل توجهی مایعات اضافی در اطراف مفصل یا قسمت‌های داخلی آن جمع شده و سپس باعث افزایش التهاب مفصل و بافت‌های اطراف آن، ناحیه آسیب دیده به شدت متورم می‌شود.
این تورم علاوه بر درد موجب محدود شدن حرکت مفصل شده و به مرور سایر جوارح داخلی شانه نظیر اعصاب و عضلات را درگیر می‌کند. درمان افیوژن مفصلی شانه شامل همان اقداماتی می‌باشد که برای درمان اب اوردن مفصل شانه ذکر کردیم.
همانطور که متوجه شده‌اید علت آب آوردن شانه می‌تواند موارد بسیار متنوعی باشد و همچنین این بیماری نیز می‌تواند بسیار پر عارضه و درناک باشد، بنابراین توصیه می‌کنیم از خود درمانی بپرهیزید و حتما به نزد یک متخصص مجرب مراجعه کنید. درمان اب اوردن مفصل شانه را جدی گرفته و هرچه سریع‌تر برای آن اقدام کنید.