نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
برای درد دست به چه دکتری مراجعه کنیم: 15 علل شایع درد
این پرسشی است که بسیاری از افراد پس از تجربه درد، بی‌حسی یا گزگز در دست از خود می‌پرسند. درد دست نشانۀ یک خستگی ساده ناشی از کار زیاد گرفته، تا بیماری‌های جدی‌تر مانند: آسیب عصبی، التهاب مفصل یا حتی مشکلات قلبی و... خواهد بود.
از همین رو، تشخیص علت دقیق آن اهمیت بالایی دارد. گاهی درد از شانه یا گردن منشا می‌گیرد و در مسیر عصب به سمت دست گسترش می‌یابد؛ در چنین شرایطی مراجعه به پزشک مناسب از پیشرفت عارضه جلوگیری کند.
در این مقاله به بررسی تخصص‌هایی می‌پردازیم که هر یک در تشخیص و درمان نوع خاصی از درد دست نقش دارند تا بتوانید با آگاهی بیشتر، مسیر درستی را برای درمان انتخاب کنید. همچنین انواع علل درد دست و درمان‌های موجود را برایتان شرح می‌دهیم. اگر شما هم می‌خواهید بدانید که برای درد دست به چه دکتری مراجعه کنیم با ما همراه باشید.
آنچه در این مقاله می خوانید:
انواع علل بروز دست در چیست؟
دست، یکی از پرکاربردترین و در عین حال حساس‌ترین بخش‌های بدن است. از انجام کارهای روزمره گرفته تا حرکات دقیق و ظریف، همه و همه به سلامت مفاصل، تاندون‌ها و اعصاب دست وابسته‌اند. بنابراین، بروز درد در این ناحیه، نشانه‌ای است که نباید نادیده گرفته شود.
دلایل درد دست گسترده‌اند و از آسیب‌های فیزیکی تا بیماری‌های سیستمیک را شامل می‌شوند. انتخاب درمان درست نیازمند تشخیص دقیق علت است. مراجعه به پزشک متخصص، نخستین گام برای جلوگیری از پیشرفت آسیب و انتخاب بهترین مسیر درمانی است.
آرتریت؛ التهاب مفاصل و تخریب تدریجی غضروف
آرتریت یکی از شایع‌ترین دلایل درد دست است. این بیماری به مفاصل آسیب می‌زند و در صورت بی‌توجهی، به مرور باعث کاهش دامنۀ حرکتی می‌شود. دو نوع متداول آرتریت در دست، استئوآرتریت و آرتریت روماتوئید هستند.
استئوآرتریت اغلب در سنین بالاتر بروز پیدا می‌کند. با گذشت زمان، مفاصل در اثر استفادۀ مداوم فرسوده می‌شوند و غضروف محافظ استخوان‌ها تحلیل می‌رود. این روند به بروز درد، خشکی و تورم در مفصل منجر می‌شود.
در مقابل، آرتریت روماتوئید نوعی بیماری خودایمنی است که در آن سیستم ایمنی به مفاصل سالم حمله می‌کند. التهاب مزمن مفاصل، باعث درد، تورم، قرمزی و گاه تغییر شکل انگشتان می‌شود.
علائم آرتریت معمولاً شامل موارد زیر است:
درد یا سوزش در مفاصل انگشتان یا مچ
درد پس از فعالیت زیاد
خشکی صبحگاهی
تورم و گرمی اطراف مفصل
ایجاد کیست‌های کوچک در انتهای انگشتان
روش‌های درمانی: بسته به نوع آرتریت متفاوت‌اند و شامل داروهای ضد التهاب، تزریق استروئید، اسپلینت‌های حمایتی، کاردرمانی و در موارد پیشرفته، جراحی هستند.
سندرم تونل کارپ؛ فشردگی عصب مدین در مسیر تنگ مچ
در کف مچ دست، تونلی باریک وجود دارد که عصب مدین و تاندون‌ها از میان آن عبور می‌کنند. هنگامی که این فضا بر اثر التهاب یا تورم تنگ‌تر شود، عصب تحت فشار قرار می‌گیرد و درد، گزگز یا بی‌حسی بروز می‌یابد. این اختلال به ویژه در افرادی که کارهای تکراری با دست انجام می‌دهند، بیشتر مشاهده می‌شود.
نشانه‌ها: شامل سوزش و مورمور در انگشتان شست، اشاره و میانی، درد شبانه، ضعف در گرفتن اجسام و کاهش حس در انگشتان است. در مراحل پیشرفته، حتی عضلات اطراف شست تحلیل می‌روند.
درمان‌ها: شامل استراحت و پرهیز از حرکات آسیب‌زا، استفاده از اسپلینت، کمپرس سرد، داروهای ضد التهاب، تمرینات کششی و در موارد شدید، تزریق استروئید یا جراحی برای آزادسازی عصب هستند.
تنوسینوویت دِکروون؛ التهاب تاندون‌های اطراف شست
در این بیماری، تاندون‌هایی که حرکت شست را کنترل می‌کنند، دچار التهاب می‌شوند. ورم در اطراف تاندون باعث درد، سفتی و محدودیت حرکت می‌گردد. بیماران اغلب از درد در قاعده شست و صدای تق‌تق هنگام حرکت شکایت دارند.
علائم مهم:
درد در مچ نزدیک شست
تورم و التهاب در قاعده شست
مشکل در گرفتن یا فشار دادن اجسام
احساس قفل شدن شست هنگام حرکت
درمان‌ها: استفاده از اسپلینت، کمپرس سرد، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و در صورت تداوم، تزریق استروئید یا جراحی برای کاهش فشار روی تاندون‌ها.
کیست گانگلیون؛ توده‌ای بی‌خطر اما آزاردهنده
کیست گانگلیون توده‌ای پر از مایع ژله‌ای است که معمولاً در پشت مچ یا قاعده انگشتان شکل می‌گیرد. اغلب بدون درد است، اما در صورت فشار بر اعصاب مجاور، درد یا بی‌حسی ایجاد می‌شود.
در بسیاری از موارد، این کیست‌ها به مرور کوچک یا ناپدید می‌شوند. استفاده از اسپلینت یا تخلیه محتویات کیست توسط پزشک در صورت بزرگ بودن، از روش‌های درمانی متداول است.
نقرس؛ درد ناگهانی و التهاب شدید مفاصل
نقرس از انواع آرتریت است که به دلیل تجمع کریستال‌های اسیداوریک در مفاصل ایجاد می‌شود. اگرچه معمولاً شست پا را درگیر می‌کند، گاهی مفاصل دست و مچ نیز گرفتار می‌شوند. حملات نقرس به شکل درد ناگهانی، قرمزی و احساس سوزش شدید بروز می‌کنند. در این حالت، حتی لمس ملحفه نیز دردناک می‌شود.
درمان با داروهای ضدالتهاب غیراستروئیدی، کلشی‌سین و داروهایی برای کاهش سطح اسیداوریک خون انجام می‌شود تا از تکرار حملات جلوگیری شود.
لوپوس؛ حمله سیستم ایمنی به بافت‌های سالم
لوپوس یک بیماری خودایمنی چندوجهی است که در آن سیستم ایمنی بدن به سلول‌های سالم حمله می‌کند. درد مفاصل، تورم، راش‌های پوستی و خستگی از نشانه‌های شاخص این بیماری هستند.
در زمان فعال شدن بیماری، التهاب در سراسر بدن افزایش یافته و مفاصل دست و مچ نیز گرفتار می‌شوند. گرما یا سرمای موضعی، داروهای ضدالتهاب، فیزیوتراپی و استراحت مفاصل در کاهش علائم مؤثرند.
نوروپاتی محیطی؛ آسیب به اعصاب دست
نوروپاتی محیطی به دلیل تخریب اعصاب محیطی رخ می‌دهد و باعث احساس سوزش، بی‌حسی، درد تیز یا ضعف عضلات می‌شود. دیابت، کمبود ویتامین‌ها، جراحات یا عفونت‌ها از عوامل بروز آن هستند.
بسته به نوع عصب درگیر، علائم متفاوت‌اند: درد سوزشی، مورمور، ضعف حرکتی و حتی عدم تعادل از نشانه‌های متداول‌اند.
درمان‌ها: داروهای ضد درد عصبی، ضدتشنج، ضدافسردگی و فیزیوتراپی برای بازیابی عملکرد عصب. رعایت رژیم غذایی سالم و کنترل قند خون نیز نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت بیماری دارد.
پدیده رینود؛ سردی و بی‌حسی در اثر انقباض عروقی
در افراد مبتلا به رینود، جریان خون در انگشتان هنگام مواجهه با سرما یا استرس کاهش می‌یابد. در نتیجه، انگشتان رنگ پریده یا آبی می‌شوند و احساس بی‌حسی ایجاد می‌شود. در موارد شدید، آسیب بافتی یا زخم نیز دیده می‌شود. گرم نگه داشتن دست‌ها، کنترل استرس و در برخی موارد داروهای گشادکننده عروق، در کنترل علائم مؤثرند.
تنوسینوویت استنوزینگ؛ انگشت ماشه‌ای و گیر تاندون‌ها
در این بیماری، تاندون‌های انگشت در غلاف تاندونی خود گیر می‌افتند و اجازه حرکت روان ندارند. انگشت در حالت خمیده باقی می‌ماند و هنگام صاف شدن، صدایی شبیه تق‌تق شنیده می‌شود. درد در قاعده انگشت شست یا انگشتان دیگر حس می‌شود. درمان با داروهای ضد التهاب، تزریق استروئید و در موارد پیشرفته، جراحی انجام می‌گیرد.
جراحات و شکستگی‌ها؛ آسیب‌های مکانیکی دست
آسیب‌های مستقیم مانند: سقوط، ضربه یا پیچ‌خوردگی، از شایع‌ترین علل درد دست هستند. شکستگی‌های درمان نشده یا درمان ناقص امکان دارد باعث بدجوش خوردن استخوان و کاهش عملکرد حرکتی شوند. در این موارد، مراجعۀ فوری به پزشک و تثبیت استخوان با آتل یا گچ ضروری است.
نکات پیشگیرانه و مراقبتی
پیشگیری از درد دست نیازمند دقت در حرکات روزمره است. رعایت اصول ارگونومی هنگام کار با کامپیوتر، استراحت‌های منظم بین فعالیت‌ها، انجام حرکات کششی برای مچ و انگشتان، و گرم نگه داشتن دست‌ها در محیط‌های سرد، از مهم‌ترین اصول حفظ سلامت مفاصل محسوب می‌شوند.
همچنین تغذیه غنی از ویتامین D، کلسیم و آنتی‌اکسیدان‌ها، به تقویت استخوان‌ها و بافت‌های پیوندی کمک می‌کند. درد دست نشانه‌ای از هشدار بدن است؛ علامتی که نیاز به توجه، مراقبت و بررسی دقیق دارد. گاهی دلیل آن ساده به نظر می‌رسد، اما ریشه در بیماری‌های عمیق‌تر دارد. با مراجعه به پزشک متخصص، تشخیص دقیق و پیگیری درمانی منظم، می‌توان از آسیب‌های جبران‌ناپذیر جلوگیری کرد.
نشانه‌های اورژانسی که باید سریع به پزشک مراجعه کنیم!
درد دست همیشه نشانه یک مشکل جزئی نیست. گاهی این درد خبر از بیماری‌هایی جدی‌تر می‌دهد که تشخیص و درمان به موقع آنها برای جلوگیری از عوارض خطرناک ضروری است.
بدن معمولاً از طریق درد، ما را از وجود یک اختلال آگاه می‌کند. اما زمانی که درد دست با علائم خاصی همراه می‌شود، دیگر نباید آن را نادیده گرفت. در ادامه، با مهم‌ترین نشانه‌های خطر در درد دست آشنا می‌شوید:
درد ناگهانی و شدید دست؛ زنگ خطر قلب
اگر درد دست به طور ناگهانی آغاز شود و حس فشار یا سنگینی در شانه، بازو یا قفسۀ سینه وجود داشته باشد، احتمال درگیری قلب وجود دارد. این درد بیشتر در دست چپ دیده می‌شود و امکان دارد به گردن، فک یا پشت هم انتشار پیدا کند.
چنین حالتی یکی از علائم اصلی حمله قلبی است. در این شرایط باید فوراً به اورژانس مراجعه کرد. نفس‌تنگی، تعریق سرد، حالت تهوع و سرگیجه معمولاً همراه با این نوع درد بروز می‌کند و نشان‌دهندۀ خطر فوری برای قلب است.
گزگز، بی‌حسی و مورمور دست
احساس گزگز یا بی‌حسی در انگشتان، مچ یا کف دست نشانه آسیب عصبی است. این وضعیت در افرادی که مدت طولانی با رایانه یا تلفن همراه کار می‌کنند، بیشتر دیده می‌شود و معمولاً ناشی از فشردگی عصب مدین در مچ (سندرم تونل کارپ) است.
در صورت بی‌توجهی، این عصب عملکرد طبیعی خود را از دست می‌دهد و ضعف دائمی در عضلات انگشت شست ایجاد می‌شود. گاهی گزگز مداوم نشانه‌ای از بیماری‌های سیستمیک مانند: دیابت یا کمبود ویتامین B۱۲ است که باید توسط پزشک بررسی شود.
ورم، قرمزی یا گرمی غیرعادی دست
اگر ناگهان متوجه تورم، گرمی یا قرمزی در ناحیۀ دست یا مچ شدید، احتمال عفونت یا التهاب شدید وجود دارد. این حالت معمولاً همراه با درد ضربان‌دار است و امکان دارد با تب یا لرز نیز همراه باشد. در برخی موارد، تورم و درد ناشی از وجود لختۀ خون در یکی از سیاهرگ‌های بازو یا ساعد است.
در چنین شرایطی مراجعه فوری به پزشک برای جلوگیری از گسترش عفونت یا انسداد عروق ضروری است. تأخیر در درمان، به ویژه در افراد دارای بیماری‌های زمینه‌ای مانند: دیابت، خطرناک خواهد بود.
ناتوانی در حرکت دادن انگشتان یا مچ
اگر در هنگام تلاش برای حرکت دادن دست، احساس قفل شدن یا خشکی شدید دارید یا نمی‌توانید انگشتان خود را خم و راست کنید، احتمال آسیب به تاندون‌ها، شکستگی یا دررفتگی وجود دارد. در مواردی هم التهاب غلاف تاندونی (بیماری انگشت ماشه‌ای) باعث گیر کردن انگشت در وضعیت خم می‌شود.
در چنین مواقعی باید هرگونه فعالیتی که باعث فشار بر دست می‌شود متوقف شود و دست بی‌حرکت نگه داشته شود تا پزشک بتواند علت دقیق را تشخیص دهد. عدم درمان به‌موقع گاهی باعث از بین رفتن عملکرد حرکتی انگشتان می‌شود.
تغییر رنگ و سردی انگشتان
تغییر رنگ انگشتان به سفید، آبی یا بنفش، همراه با احساس سردی یا بی‌حسی، علامت اختلال در جریان خون است. این وضعیت در افرادی با پدیده رینود یا بیماری‌های عروقی بیشتر دیده می‌شود.
حملات رینود معمولاً با قرار گرفتن در معرض سرما یا استرس آغاز می‌شود و اگر درمان نشود، خطر زخم یا تخریب بافتی را در پی دارد. برای جلوگیری از پیشرفت آن، باید دست‌ها گرم نگه داشته شوند و بررسی تخصصی از سوی پزشک عروق یا روماتولوژی انجام گیرد.
برای درد دست چه کنیم؟
دست، بخش مهمی از بدن است که در طول روز بدون لحظه‌ای استراحت کار می‌کند؛ از تایپ و رانندگی گرفته تا بلند کردن اجسام یا حتی گرفتن یک فنجان چای. به همین دلیل، درد دست از آن دردهایی‌ست که اگر نادیده گرفته شود، به‌تدریج تمام فعالیت‌های روزمره را مختل می‌کند. در چنین شرایطی، نخستین گام، درک منشأ درد و سپس انتخاب مسیر درمانی مناسب است.
تشخیص درست، نقطه شروع درمان
درد دست همیشه دلیل مشابهی ندارد. گاهی از مفصل مچ و آرنج سرچشمه می‌گیرد، گاهی از عضلات یا تاندون‌ها و در مواردی از گردن یا اعصاب. حتی در برخی بیماران، مشکلات قلبی یا دیسک گردن خود را با درد دست نشان می‌دهند.
اولین قدم، مراجعه به پزشک متخصص ارتوپدی یا مغز و اعصاب است تا با معاینه فیزیکی و در صورت نیاز تصویربرداری‌هایی مانند MRI یا نوار عصب و عضله، منبع درد مشخص شود. تشخیص اشتباه در این مرحله، درمان را بی‌اثر می‌کند و حتی آسیب بیشتری به بافت‌ها وارد خواهد کرد.
درمان‌های غیرجراحی
در بسیاری از موارد، درمان غیرتهاجمی بهترین انتخاب است. فیزیوتراپی نقش بسیار مهمی در بازگرداندن قدرت و انعطاف‌پذیری دست دارد. تمرینات کششی و تقویتی به کاهش التهاب و بازسازی عملکرد عضلات کمک می‌کنند. ماساژ درمانی نیز به بهبود گردش خون در ناحیه آسیب‌دیده و کاهش گرفتگی کمک چشمگیری دارد.
استفاده از کمپرس سرد در ۲۴ ساعت نخست پس از شروع درد و سپس استفاده از کمپرس گرم، از روش‌هایی است که تورم را کاهش می‌دهد و جریان خون را افزایش می‌دهد. در موارد خاص، پزشک داروهای ضدالتهاب تجویز می‌کند تا درد و التهاب کنترل شود.
اصلاح سبک زندگی و عادات حرکتی
در دنیای امروزی، بسیاری از دردهای دست نتیجه‌ی سبک زندگی نادرست است. استفاده طولانی از تلفن همراه یا کامپیوتر، انجام حرکات تکراری و نداشتن استراحت کافی بین کارها، فشار مداومی به مفاصل و تاندون‌ها وارد می‌کند.
برای پیشگیری و درمان مؤثر، باید الگوی حرکتی روزانه اصلاح شود. هنگام کار با کامپیوتر، ارتفاع میز و صندلی باید استاندارد باشد تا مچ و ساعد در یک راستا قرار گیرند. هر یک ساعت، چند دقیقه استراحت داده و حرکات کششی ساده برای مچ و انگشتان انجام شود. خواب کافی، تغذیه سرشار از ویتامین D و کلسیم، و نوشیدن آب کافی نیز به بهبود وضعیت عضلات و مفاصل کمک زیادی دارد.
روش‌های نوین درمانی
در کنار روش‌های سنتی‌تر، درمان‌های مدرن نیز جایگاه ویژه‌ای در کاهش درد دست پیدا کرده‌اند. تزریق پلاسمای غنی از پلاکت (PRP) از جمله روش‌هایی است که به بازسازی بافت‌های آسیب‌دیده و تحریک رشد سلول‌های جدید کمک می‌کند. لیزر تراپی، درمان با امواج شوک و استفاده از دستگاه‌های تحریک الکتریکی عضلات، از دیگر گزینه‌های تخصصی در کلینیک‌های پیشرفته است. این روش‌ها بدون نیاز به جراحی، روند بهبود را تسریع می‌کنند و بیمار را سریع‌تر به فعالیت‌های عادی بازمی‌گردانند.
مراقبت‌های پس از بهبود
بسیاری از بیماران بعد از درمان، تصور می‌کنند کار به پایان رسیده است، در حالی که مرحله مراقبت پس از بهبود اهمیت بیشتری دارد. عضلاتی که مدت‌ها درگیر درد بوده‌اند، نیاز به تقویت مداوم دارند. انجام تمرینات فیزیوتراپی در خانه، پرهیز از حرکات ناگهانی و رعایت اصول ارگونومی در محیط کار، از بازگشت درد جلوگیری می‌کند. استفاده از آتل یا مچ‌بند در فعالیت‌های سنگین نیز راهی برای حفظ ثبات مفصل است.
سخن پایانی
در این متن بررسی کردیم که برای درد دست به چه دکتری مراجعه کنیم. درد دست یک ناراحتی ساده نیست؛ نشانه‌ای از مشکلاتی مانند: التهاب تاندون، درگیری عصب، آرتروز، یا حتی بیماری‌های قلبی و گردنی است. تشخیص درست و درمان به موقع، نیاز به پزشک متخصصی دارد که با تجربه و مهارت بالا علت اصلی درد را پیدا کند و از روش‌های علمی برای درمان استفاده نماید.
در کلینیک ما گروهی از پزشکان فوق‌تخصص ارتوپدی، جراحی دست، فیزیوتراپی و مغز و اعصاب در کنار یکدیگر کار می‌کنند تا بهترین مسیر درمان را برای هر بیمار طراحی کنند. بسیاری از مراجعان ما پس از درمان، از بازگشت توان حرکتی دست و کاهش دردشان رضایت کامل داشته‌اند.
استفاده از تجهیزات تشخیصی مدرن، روش‌های درمانی غیرتهاجمی و پیگیری مداوم روند بهبودی بیماران، از ویژگی‌های متمایز مجموعه ماست. با مراجعه به متخصصان ما، درمانی ایمن، دقیق و مؤثر را تجربه خواهید کرد و به راحتی به فعالیت‌های روزمره خود بازمی‌گردید. سلامت دستانتان را به پزشکانی بسپارید که تجربه، دقت و تعهد را در کنار هم دارند.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو