نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات

بهترین راهکارها برای رفع اسپاسم عضلانی در ام اس 

گرفتگی عضلات یکی از مشکلات شایع و دردناک برای افراد مبتلا به بیماری ام اس است. چنانچه شما نیز با این بیاری دست و ئنجه نرم می کنید این مشکل نه‌تنها زندگی روزمره شما را مختل می‌کند، بلکه کیفیت زندگی را کاهش می‌دهد و بر توانایی‌های حرکتی تأثیر می‌گذارد. با ادامه یافتن این اسپاسم‌ها و ضعف عضلات، حتی فعالیت‌های ساده نیز دشوار و ناامیدکننده می‌شوند. احساس درد و گرفتگی پی‌درپی، برای بسیاری از مبتلایان به ام اس استرس و نگرانی به همراه دارد و آن‌ها را به دنبال راهی برای تسکین این عوارض می‌کشاند. خوشبختانه، ما در این این مقاله با ارائه روش‌های علمی و کاربردی، راهکارهای مختلفی را برای کاهش و درمان گرفتگی عضلات در ام اس پیشنهاد می‌دهد. از درمان‌های خانگی گرفته تا راهکارهای دارویی و توصیه‌هایی از دکتر برای گرفتگی عضلات، همگی به بیماران کمک می‌کنند تا درد خود را مدیریت کرده و از زندگی بهتری برخوردار شوند.

علائم انقباض عضلات پا و ام اس

گرفتگی عضلانی یک علامت رایج در افراد مبتلا به مولتیپل اسکلروزیس (MS) است و شناخت علائم آن برای مداخله و مدیریت به موقع بسیار مهم است. در اینجا شاخص‌های کلیدی گرفتگی عضلات در زمینه ام اس آمده است:

• گرفتگی ناگهانی عضلانی:  افراد مبتلا به ام اس ممکن است دچار سفتی ناگهانی و شدید عضلانی شوند، اغلب بدون هشدار. این می‌تواند در گروه‌های مختلف عضلانی رخ دهد و ممکن است موضعی باشد یا بر روی چندین ناحیه تاثیر بگذارد.
• انقباضات دردناک عضلانی:  گرفتگی در ام اس اغلب با انقباضات دردناک عضلانی مشخص می شود که می تواند از ناراحتی خفیف تا درد شدید متغیر باشد. شدت ممکن است متفاوت باشد و در فعالیت های روزانه اختلال ایجاد کند.
• ارتباط با فعالیت‌های خاص: گرفتگی عضلات ام‌اس ممکن است با فعالیت‌ها یا محرک‌های خاصی مانند انواع خاصی از ورزش، نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت، قرار گرفتن در معرض گرما، یا دوره‌های افزایش استرس همراه باشد.
• تأثیر بر تحرک و عملکرد:  گرفتگی مداوم عضلانی می‌تواند بر تحرک و عملکرد تأثیر بگذارد و انجام کارهای روزمره را برای افراد مبتلا به ام اس چالش برانگیز می‌کند. به عنوان مثال، گرفتگی در پاها ممکن است بر راه رفتن و تعادل تأثیر بگذارد.
• مدت زمان اپیزودهای گرفتگی: دوره‌های گرفتگی در ام اس می‌تواند از نظر مدت زمان متفاوت باشد و از چند ثانیه تا چند دقیقه طول بکشد. دوره‌های طولانی یا مکرر ممکن است بر تحرک و کیفیت کلی زندگی تأثیر بگذارد.
• بر اثر حرکت یا استراحت ایجاد می‌شود:  گرفتگی عضلانی در ام اس ممکن است با حرکات خاص یا وضعیت‌های ثابت ایجاد شود. برخی از افراد ممکن است در طول فعالیت بدنی دچار گرفتگی عضلات شوند، در حالی که برخی دیگر ممکن است در طول دوره‌های استراحت متوجه آن شوند.

برای افراد مبتلا به ام اس ضروری است که هرگونه نشانه‌ای از گرفتگی عضلات را به تیم پزشکی خود در میان بگذارند. مدیریت و رسیدگی به این علائم ممکن است شامل ترکیبی از اصلاح سبک زندگی، فیزیوتراپی، داروها و سایر مداخلات شخصی برای افزایش رفاه کلی باشد.
 

فیزیوتراپی و توانبخشی در درمان اسپاسم عضلات در ام اس

در نخستین گام، با همکاری فیزیوتراپیست، می‌توان گرفتگی عضلات ناشی از ام اس را کنترل و بهبود بخشید. بیماری مولتیپل اسکلروزیس (MS) همراه با مشکلات فراوانی بروز می‌کند که یکی از آن‌ها اسپاسم عضلانی است؛ عارضه‌ای که نه‌تنها شایع، بلکه اغلب محدودکننده و ناتوان‌کننده است. در میان روش‌های مختلف برای کنترل گرفتگی عضلانی در ام اس، فیزیوتراپی و توانبخشی، عناصر اصلی برای بهبود حرکت، افزایش انعطاف و ارتقای کیفیت زندگی بیماران محسوب می‌شوند.

• برنامه‌های ورزشی هدفمند: فیزیوتراپیست‌ها با طراحی تمرینات ورزشی اختصاصی برای هر فرد، به درمان گرفتگی‌های عضلانی مرتبط با ام اس کمک می‌کنند. این تمرینات عضلاتی را هدف قرار می‌دهند که بیشتر تحت تأثیر گرفتگی‌ها قرار گرفته‌اند و با افزایش قدرت و انعطاف، تأثیر اسپاسم‌های عضلانی در فعالیت‌های روزمره را کاهش می‌دهند.
• تمرینات کششی و افزایش دامنه حرکتی: حرکات کششی موجب کاهش سختی عضلات و بهبود دامنه حرکت آن‌ها می‌شود و از شدت و دفعات اسپاسم‌ها می‌کاهد. تمرینات افزایش دامنه حرکتی نیز به منظور انعطاف بیشتر مفاصل و جلوگیری از سفتی عضلات طراحی شده‌اند و به بهبود عملکرد عضلانی کمک می‌کنند.
• آموزش تعادل و هماهنگی: از آنجایی که ام اس می‌تواند باعث اختلال در تعادل و هماهنگی شود، تمرینات فیزیوتراپی با هدف بهبود ثبات و کاهش احتمال زمین خوردن بیماران طراحی می‌شوند. این تمرینات، ثبات حرکتی را افزایش داده و احتمال بروز حوادث ناشی از گرفتگی را کم می‌کنند.
• تحریک الکتریکی عملکردی (FES): تحریک الکتریکی عملکردی یا FES شامل استفاده از جریان‌های الکتریکی برای تحریک عضلات خاص است که به بهبود قدرت و کنترل عضلانی کمک می‌کند. این روش نوآورانه، بخشی از جلسات فیزیوتراپی برای مدیریت اسپاسم‌ها و بهبود عملکرد عضلات و اعصاب است.

رویکردهای دارویی در درمان سفتی عضلانی در ام اس

درمان گرفتگی عضلانی ناشی از ام اس معمولاً نیاز به ترکیب روش‌های مختلف دارد که مداخلات دارویی یکی از اجزای اصلی آن است. هرچند هیچ دارویی قادر به حذف کامل گرفتگی عضلات نیست، داروها می‌توانند دفعات و شدت اسپاسم‌ها را کاهش داده و زندگی روزمره بیماران را بهبود بخشند.

شل‌کننده‌های عضلانی

• باکلوفن: با تأثیر بر سیستم عصبی مرکزی، اسپاسم‌ها را کاهش می‌دهد و به بهبود گرفتگی عضلات کمک می‌کند.
• تیزانیدین: این شل‌کننده عضلانی نیز با اثر بر سیگنال‌های عصبی، سختی و گرفتگی عضلات را تسکین می‌دهد.

داروهای ضد تشنج

• گاباپنتین: در مدیریت دردهای عصبی و گرفتگی عضلات مؤثر است و ابتدا برای درمان تشنج طراحی شده بود.
• پرگابالین: مشابه گاباپنتین، این دارو نیز برای تسکین دردهای عصبی و اسپاسم‌های عضلانی کاربرد دارد.

بنزودیازپین‌ها

• دیازپام: این دارو به دلیل خواص ضداضطرابش شناخته شده است، اما می‌تواند به‌عنوان شل‌کننده عضلانی نیز مؤثر باشد و به کاهش گرفتگی‌ها کمک کند.

مسدودکننده‌های کانال کلسیم

• دیلتیازم: اگرچه معمولاً در درمان بیماری‌های قلبی به کار می‌رود، اما با تأثیر بر سطوح کلسیم عضلانی، شدت اسپاسم‌ها را کاهش می‌دهد.

تزریق سم بوتولینوم (بوتاکس)

OnabotulinumtoxinA تزریق مستقیم بوتاکس به عضلات خاص می‌تواند به کاهش گرفتگی آن‌ها کمک کرده و برای عضلاتی که بیشترین ناراحتی را ایجاد می‌کنند، مفید باشد.

دالفامپریدین (Ampyra)

این دارو برای بهبود راه‌رفتن در مبتلایان به ام اس استفاده می‌شود و ممکن است کاهش اسپاسم‌های عضلانی را به‌عنوان مزیتی ثانویه داشته باشد.

داروهای کنترل درد

• NSAIDها: اگرچه مستقیماً گرفتگی‌ها را برطرف نمی‌کنند، اما می‌توانند درد و التهاب مرتبط را کاهش دهند.
• استامینوفن: دارویی برای تسکین درد که ممکن است در کاهش ناراحتی ناشی از گرفتگی عضلات مؤثر باشد.

توجه به این نکته مهم است که اثربخشی رویکردهای دارویی می‌تواند در افراد مختلف متفاوت باشد و انتخاب دارو به عواملی مانند علائم خاص، سلامت کلی و عوارض جانبی بالقوه بستگی دارد. مشاوره با یک متخصص برای تعیین مناسب ترین مداخله دارویی متناسب با نیازهای منحصر به فرد هر فرد مبتلا به ام اس بسیار مهم است. نظارت منظم و تنظیم برنامه درمانی نیز ممکن است برای بهینه سازی نتایج و افزایش کیفیت زندگی فرد ضروری باشد.
 

استراتژی‌های تغذیه‌ای در درمان اسپاسم عضلانی در ام اس

تغذیه نقش مهمی در مدیریت علائم مولتیپل اسکلروزیس (MS) از جمله گرفتگی عضلات دارد. در حالی که هیچ راه حل غذایی یکسانی در درمان گرفتگی عضله کلیه برای همه وجود ندارد، اتخاذ استراتژی های تغذیه‌ای خاص می‌تواند به کاهش فراوانی و شدت گرفتگی عضلات مرتبط با ام اس کمک کند.

• نوشیدن آب کافی: نوشیدن آب کافی در پیشگیری از گرفتگی عضلات ضروری است. کم آبی می‌تواند سفتی عضلات را تشدید کند و احتمال گرفتگی عضلات را افزایش دهد.
• افراد مبتلا به ام اس باید مصرف مداوم مایعات را با در نظر گرفتن عواملی مانند آب و هوا، فعالیت بدنی و داروهایی که ممکن است بر سطح هیدراتاسیون تأثیر بگذارند، هدف قرار دهند.
• تعادل الکترولیت: حفظ تعادل الکترولیت مناسب، به ویژه سطوح سدیم، پتاسیم، کلسیم و منیزیم برای عملکرد عضلات ضروری است.
• غذاهای غنی از پتاسیم (مانند موز، پرتقال، سیب زمینی) و منیزیم (مانند آجیل، دانه ها، سبزیجات برگدار) را می‌توان برای حمایت از سلامت ماهیچه ها در رژیم غذایی گنجاند.
• مکمل: در مشورت با متخصصان ، مکمل‌های هدفمند ممکن است برای رفع کمبودهای خاص مواد مغذی که می‌تواند به گرفتگی عضلات کمک کند در نظر گرفته شود.
• مکمل ویتامین D اغلب برای افراد مبتلا به ام اس توصیه می‌شود، زیرا کمبود آن ممکن است بر عملکرد ماهیچه ها تأثیر بگذارد و گرفتگی عضلات را تشدید کند.
• رژیم غذایی متعادل: اتخاذ یک رژیم غذایی کامل و متعادل که شامل انواع میوه‌ها، سبزیجات، غلات کامل، پروتئین های بدون چربی و چربی‌های سالم است، مواد مغذی ضروری را برای سلامت کلی فراهم می‌کند.
• اسیدهای چرب امگا 3 موجود در ماهی های چرب، دانه های کتان و گردو ممکن است دارای خواص ضد التهابی باشند که می تواند برای افراد مبتلا به ام اس مفید باشد.
• تعدیل محرک ها: محرک هایی مانند کافئین و الکل می‌توانند بر سطح هیدراتاسیون تأثیر بگذارند و ممکن است به گرفتگی عضلات کمک کنند.
• افراد مبتلا به ام اس ممکن است مصرف محرک‌ها را تعدیل کنند تا تاثیر آنها بر مدیریت علائم را ارزیابی کنند.
• غذاهای ضد التهاب: ترکیب مواد غذایی با خواص ضد التهابی مانند انواع توت ها، زردچوبه، زنجبیل و سبزیجات برگ سبز ممکن است به کاهش التهاب مرتبط با گرفتگی عضلات کمک کند.

برای افراد مبتلا به ام اس ضروری است که به استراتژی های تغذیه ای به عنوان بخشی از یک برنامه مدیریت کل نگر، همراه با سایر مداخلات تجویز شده توسط متخصصان برخورد کنند. 

درمان سفتی عضله کلیه در خانه

درمان گرفتگی عضلات در ام اس همیشه به امکانات پزشکی نیاز ندارد. استراتژی‌های موثری را می توان در خانه برای کاهش علائم و بهبود بهزیستی کلی اجرا کرد. در اینجا چند درمان خانگی که برای رفع گرفتگی عضلانی در زمینه ام اس طراحی شده اند آورده شده است:

• عادات آبرسانی: از مصرف مداوم و کافی آب در طول روز اطمینان حاصل کنید. کم آبی می‌تواند گرفتگی عضلات را تشدید کند، بنابراین حفظ هیدراتاسیون مناسب یک گام اساسی است.
• حرکات کششی ملایم: یک برنامه کششی روزانه با تمرکز بر گروه های عضلانی مستعد گرفتگی ایجاد کنید. کشش‌های ملایم می تواند به بهبود انعطاف پذیری، کاهش سفتی عضلات و کاهش دفعات گرفتگی کمک کند.
• حمام گرم یا کمپرس: خیساندن در یک حمام گرم یا استفاده از کمپرس گرم روی ماهیچه های سفت می‌تواند باعث آرامش و تسکین گرفتگی عضلات شود. این درمان خانگی ساده می‌تواند به ویژه قبل از خواب موثر باشد.
• ورزش و فعالیت بدنی: برای ارتقای سلامت کلی عضلات و گردش خون، در تمرینات کم تاثیر، مانند شنا یا پیاده روی شرکت کنید. فعالیت بدنی منظم می‌تواند به کاهش شدت و دفعات گرفتگی عضلات کمک کند.
• تکنیک های خنک کننده: برای برخی از افراد، به ویژه آنهایی که به گرما حساس هستند، استراتژی‌های خنک کننده می‌تواند مفید باشد. استفاده از بسته های خنک کننده یا فن ها در هوای گرم یا فعالیت بدنی ممکن است به جلوگیری از گرفتگی کمک کند.
• ماساژ: ماساژ ملایم می‌تواند به شل شدن عضلات سفت و کاهش گرفتگی کمک کند. یادگیری تکنیک های ماساژ یا کمک گرفتن از یک شریک برای تسکین هدفمندتر را در نظر بگیرید.
• یوگا و تای چی: تمریناتی مانند یوگا و تای چی بر حرکات ملایم، تعادل و انعطاف پذیری تاکید دارند. این فعالیت‌ها را می‌توان با توانایی‌های فردی تطبیق داد و به دلیل افزایش آرامش و کاهش تنش عضلانی شناخته شده است.

به یاد داشته باشید، مهم است که قبل از اجرای هر گونه درمان در خانه جدید با تیم پزشکی خود مشورت کنید، زیرا نیازهای فردی می تواند متفاوت باشد. با ترکیب این استراتژی ها و تطبیق آنها با شرایط خاص خود، می توانید رویکردی جامع برای مدیریت گرفتگی عضلات در آسایش خانه خود ایجاد کنید.

دکتر فرزاد مریخ بیات

جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو