نویسنده: دکتر فرزاد مریخ بیات
هر آنچه که باید درباره سرگیجه و بی حسی دست و پا بدانید
بسیاری از افراد در معرض مشکلاتی مانند سردرد، سرگیجه و بی حسی دست و پا هستند. جالب است بدانید که این مشکلات میتوانند نشانه و علائم مشکلات بسیاری در بدن باشند. در موارد شدیدتر حتی تنگی نفس و بی حسی دست و پا نیز میتواند به مشکلات سابق افزوده شود. در واقع هنگام تجربه چنین مشکلاتی میبایست به بررسی نوع بیماری که باعث بروز این علائم شده‌اند؛ بپردازید و بدون سهل انگاری توسط یک پزشک باتجربه، درمان بی‌حسی دست و پا و سرگیجه را پیگیری کنید. مشکلاتی مانند اضطراب، استرس، ناراحتی‌های عاطفی نیز میتوانند از دلایل بروز این نشانه‌ها باشند. اما در صورتی که این علائم دوام داشته باشند؛ ممکن است دلایل جدیتری داشته باشند که نیاز است بدانیم برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم.
آنچه در این مقاله می خوانید:
سرگیجه و بی‌حسی دست و پا چگونه شروع میشود؟
امکان دارد در شرایط بسیاری مانند اضطراب، استرس، بحران‌‌‌های روحی و روانی دچار احساس سبکی سر، سردرد، سرگیجه و بی‌حسی دست و پا شوید. باید بدانید که تجربه این علائم در اغلب موارد نشانه بیماری نیست. برای مثال، بروز این علائم در زمانی‌که شما دچار ترس ناگهانی می‌‌‌شوید، هنگام اتمام یک تمرین طاقت فرسا، ایستادن خیلی سریع طبیعی است. اما اگر در طول روز دچار لرزش نیز می‌‌‌شوید؛ بی‌حسی دست و پا و سرگیجه میتواند نشان‌دهنده مشکل جدیتری باشد. در واقع سرگیجه ممکن است زمانی اتفاق بیفتد که در اندام‌‌‌های حسی به ویژه چشم‌‌‌ها و گوش‌‌‌ها مشکلی وجود داشته باشد. در زمان تجربه این عارضه ممکن است که شما احساس سبکی سر، پژمردگی و بی حالی و بی ثباتی داشته باشید.
در موارد شدید، این علائم میتواند منجر به غش، حالت تهوع و استفراغ شود که نیاز به مراجعه فوری به اورژانس دارد. با این حال؛ به این دلیل که داشتن یک دوره گاه به گاه سرگیجه نسبتاً رایج است؛ نیازی به نگرانی نیست و با مراجعه به پزشک و معاینه اولیه بهبود پیدا میکنید. در صورتی سرگیجه، تنگی نفس و بی حسی دست و پا میتواند بحرانی باشد و نشانه یک بیماری پنهان باشد که به صورت مزمن درگیر این مشکلات باشید و این حالات را مدت زمان زیادی تجربه کنید.
چه بیماری‌‌‌هایی با سرگیجه یا بی حسی دست و پا همراه هستند؟
تجربه همزمان سرگیجه و کرختی دست و پا نشانه بسیاری از اختلالات است. شما میبایست برای اطلاع دقیق از نوع عارضه‌‌‌ای که با آن دست و پنجه نرم میکنید؛ انواع مشکلات و عارضه‌‌‌هایی که باعث بی‌حسی دست، پا و سرگیجه می-شوند را بشناسید و هر کدام را مجزا بررسی کنید. در اینجا شایع‌‌‌ترین علل و چگونگی کاهش علائم را عنوان می‌‌‌کنیم. موارد زیر عارضه‌‌‌ها و بیماری‌‌‌هایی هستند که این علائم را با ابتلا به آنها تجربه میکنید.
مشکلات گوش داخلی
یکی از شایع‌‌‌ترین عارضه‌‌‌ها و مشکلات گوش داخلی سرگیجه است. این عارضه در گوش داخلی بر تعادل و هماهنگی اعضای بدن تأثیر می‌‌‌گذارد. فرد مبتلا به سرگیجه ممکن است احساس چرخش اطراف را تجربه کند. سرگیجه ممکن است مانند یک بیماری حرکتی تعادل و توازن شما را دچار مشکل کند در واقع گوش داخلی دارای لوله‌‌‌های بسیار حساس پر از مایع است. هنگامی‌که شما حرکت میکنید، مایع موجود در لوله‌‌‌ها نیز حرکت می‌‌‌کند و به مغز شما کمک می‌‌‌کند تا بدن شما را در تعادل حفظ کند. زمانی‌که شما به BPPV مبتلا هستید؛ کریستال‌‌‌های کوچک کلسیم، به نام کانال آزاد شده و در لوله‌‌‌ها شناور می‌‌‌شوند. در پی این اتفاق مغز شما سیگنال‌‌‌های متفاوتی دریافت می‌‌‌کند و ممکن است احساس کنید؛ همه چیز در اطراف شما در حال چرخش است.
تجربه این احساس امکان دارد موجب سرگیجه و بی‌‌‌هوشی ناگهانی شود. متخصص گوش و حلق و بینی میتواند با استفاده از مانور Epleyکه یک تمرین تغییر موقعیت است به کاهش سرگیجه کمک کند. مانور Epley مجموعه‌‌‌ای از حرکات سر است که کریستال‌‌‌ها را به محل صحیح گوش داخلی شما برمی‌‌‌گرداند. بیماری منیر (MD)نیز یکی دیگر از مشکلات شایع گوش داخلی است که به دلیل تجمع مایع اضافی در گوش ایجاد میشود. علاوه بر سرگیجه، MD باعث علائمی دیگری نیز میشود. این علائم شامل موارد زیر هستند:
- کم شنوایی نوسانی
- وزوز گوش (زنگ در گوش)
- احساس پری در گوش
قابل ذکر است که هیچ درمانی برای MD وجود ندارد. هرچند تغییرات سبک زندگی، مانند رژیم غذایی کم نمک، دارو، فیزیوتراپی، سمعک و جراحی ممکن است به کنترل علائم کمک کند.
میگرن
میگرن نیز یکی دیگر از عارضه‌‌‌هایی است که سردرد، سرگیجه، احساس خستگی و حتی بی حس شدن دست و پا را موجب میشود. اگر میگرن مزمن را تجربه میکنید، دانستن برخی از علائم هشدار دهنده رایج، میتواند به کنترل بیماری کمک کند. پزشک ممکن است از شما بخواهد که در شناسایی علائم خود دقت داشته باشید. به عنوان مثال، ممکن است سوالاتی از اینکه میگرن شما چه زمانی رخ میدهد، چه علائمی و عارضه‌‌‌هایی به همراه دارد و چه مدت طول می‌‌‌کشد را از شما بپرسد. همچنین قابل ذکر است که میگرن دهلیزی در حدود ۷ درصد افراد مبتلا را به سرگیجه و ۹ درصد افراد را به سردرد دچار می‌‌‌کند. میگرن علاوه بر سرگیجه، علائم دیگری نیز دارد؛ این علائم عبارتند از:
- سردرد شدید
- حالت تهوع
- استفراغ
- حساسیت به نور
افت فشار خون
فشار خون پایین به دلیل تغییر وضعیت از دراز کشیدن به ایستادن ممکن است باعث بی‌حسی دست و پا و سرگیجه شود. افت فشار خون ارتواستاتیک نیز نامیده میشود. این نوع سرگیجه ناشی از حرکت سریع گرانش خون از بالاتنه به پایین تنه است. در واقع کاهش سرعت جریان خون در قسمت بالایی بدن باعث کاهش فشار خون میشود. بسیاری از افراد ممکن است هیچ علامتی از فشار خون پایین نشان ندهند. در مقابل، برخی افراد ممکن است سرگیجه و علائم دیگری مانند موارد زیر را داشته باشند:
- خستگی
- گیجی
- تاری دید
- غش کردن
- گردش خون ضعیف
گردش خون ضعیف در مغز میتواند باعث سرگیجه، ضعف، بی حسی و گزگز شود. اگر گردش خون ضعیفی دارید، مغز شما به اندازه نیاز خون دریافت نمی‌‌‌کند. بیماری قلبی زمینه‌‌‌ای نیز ممکن است باعث گردش خون ضعیف شود. در موارد نادر، سرگیجه میتواند نشانه‌ای از حمله ایسکمیک گذرا (TIA) باشد که معمولاً به عنوان «سکته گوش» شناخته میشود. در تجربه TIA، جریان خون به مغز به طور موقت مسدود میشود. علائم این عارضه فقط چند دقیقه طول می‌‌‌کشند، اما میتوانند نشان دهنده خطر سکته مغزی در آینده باشند. اگر حمله، سرگیجه و سایر علائم TIA را تجربه کردید؛ فوراً به اورژانس مراجعه کنید تا علاوه بر بررسی بیماری و درمان مناسب، از علت آن آگاه شوید. سایر علائم TIA عبارت‌‌‌اند از:
- ضعف در یک طرف صورت یا بدن
- تاری دید
- مشکل در صحبت کردن
- مشکلات هماهنگی یا تعادل در بدن
- شرایط عصبی
در بررسی عارضه‌‌‌هایی که میتوانند موجب سرگیجه و بی‌حس شدن دست و پا شوند می‌‌‌توان به بیماریهای عصبی و اعصاب به صورت ویژه اشاره کرد. برخی از بیماریهای عصبی، مانند بیماری پارکینسون و ام اس، ممکن است باعث بروز این علائم شوند. بیماری پارکینسون سیستم حرکتی را تحت تاثیر خود قرار میدهد و باعث لرزش در دست-ها، بازوها، پاها، فک و صورت میشود. همچنین در افراد مبتلا به پارکینسون در صورت کاهش فشار خون ممکن است سرگیجه و احساس سبکی سر رخ دهد. گذشته از این مورد، ام اس نیز به عنوان یکی دیگر از بیماریهای عصبی باعث بی حسی، گزگز و ضعف میشود. مهم است بدانید؛ سرگیجه حدود 49 تا 59 درصد از افراد مبتلا به ام اس را تحت تاثیر قرار میدهد.
داروها
برخی از داروها ممکن است باعث سرگیجه شوند.که شامل موارد زیر است:
- آنتی بیوتیک برای درمان عفونت‌‌‌های باکتریایی
- دیورتیک‌‌‌ها برای خلاص شدن بدن از نمک و آب اضافی
- داروهای ضد فشار خون برای کاهش فشار خون
- موکولیتیک برای رقیق شدن مخاط
- داروهای ضد التهابی برای کاهش التهاب یا تورم
- داروهای ضد افسردگی برای مدیریت اضطراب
- داروهای کاهش‌دهنده کلسترول
- داروهای ضد قارچ برای کشتن یا غیرفعال کردن قارچ‌‌‌ها
- داروهای درمان مالاریا
- داروهای ضد روان پریشی برای مدیریت اختلالات روان پریشی مختلف
اگر دچار سرگیجه هستید با پزشک در مورد داروهای مصرفی خود صحبت کنید. پزشک ممکن است بتواند دوز شما را تنظیم کند یا درمان جایگزینی را پیشنهاد کند که داروی جدید این عارضه جانبی را ایجاد نکند.
قند خون پایین
قند خون پایین که هیپوگلیسمی نیز نامیده میشود؛ زمانی اتفاق می‌‌‌افتد که بدن قند کافی دریافت نمی‌‌‌کند. وقتی قند خون بدن پایین باشد؛ ممکن است احساس لرزش، سرگیجه، اضطراب، ضعف و گرسنگی کنید. قند خون پایین همچنین میتواند باعث گیجی و مشکل در صحبت کردن شود. خوردن کربوهیدرات‌‌‌ها میتواند به بازگرداندن سریع قند خون به حالت عادی کمک کند.
کم خونی
دریافت آهن کافی برای بدن از طریق رژیم غذایی یا مصرف مکمل‌‌‌ها ضروری است. آهن به تولید گلبول‌‌‌های قرمز خون کمک می‌‌‌کند و سیستم ایمنی بدن را قوت می‌‌‌بخشد. مصرف روزانه توصیه شده آهن به سن، جنس، بارداری یا وضعیت شیردهی بستگی دارد. اگر آهن کافی در بدن ندارید، ممکن است به کم خونی ناشی از فقر آهن دچار شوید. علاوه بر سرگیجه، افراد مبتلا به موارد شدید کم خونی ممکن است؛ علائمی مانند موارد زیر را تجربه کنند:
- سرگیجه یا سبکی سر
- خستگی یا بی حسی
- دست و پاهای سرد
- تنگی نفس
مصرف غذاهای غنی از آهن میتواند به کاهش خطر کمبود آهن کمک کند. این غذاها عبارت‌‌‌اند از:
- گوشت لخم و گوشت کم چربی
- طیور
- تخم مرغ
- غذای دریایی
- لوبیا
- نخود فرنگی
- عدس
- آجیل و دانه‌‌‌ها
- محصولات سویا
قابل ذکر است که شرایط ژنتیکی یا سلامتی مانند بیماری سلیاک نیز ممکن است باعث کم خونی فقر آهن شوند. در این موارد، درمان‌‌‌هایی مانند مکمل‌‌‌های آهن یا داروها ممکن است برای افزایش سطح آهن ضروری باشد.
سردرد و بی حسی دست و پا نشانه چیست؟
علاوه بر عارضه‌‌‌ها و بیماری‌‌‌هایی که میتوانند موجب سردرد، بی‌حسی دست، پا و سرگیجه شوند؛ شرایط دیگری نیز وجود دارد که بدن انسان در مواجه با آنها ممکن است این علائم را نشان دهد. در اینجا علاوه بر بررسی، به بررسی روش‌های تسکین و درمان سرگیجه ناشی از این شرایط نیز می‌‌‌پردازیم.
کم آبی بدن
سرگیجه میتواند ناشی از ننوشیدن آب کافی باشد. کم آبی ممکن است باعث تشنگی، ادرار، تعریق کمتر از حد طبیعی و ادرار تیره شود. بیماریهای زمینه‌‌‌ای مانند دیابت یا فشار خون بالا نیز میتوانند باعث کم آبی بدن شوند. توصیه می-شود زمانی‌که تشنه هستید؛ آب بنوشید و میوه‌‌‌ها و سبزیجات سرشار از آب مانند خیار و خربزه بخورید تا هیدراتاسیون بدن خود را افزایش دهید.
اختلالات اضطرابی
اضطراب میتواند باعث سرگیجه و سایر مشکلات جسمانی نیز شود. زمانی که حمله اضطراب در حال رخ دادن است؛ روی کند کردن تنفس یا حفظ آرامش خود تمرکز کنید. نفس کشیدن سریع و کم عمق فقط باعث تشدید سبکی سر یا سرگیجه میشود. علائم دیگری که ناشی از اضطراب هستند؛ عبارتند از:
- ضربان قلب تند
- دردها و عارضه‌‌‌های غیر قابل توضیح
- تنگی نفس
- گرمازدگی
گرمازدگی اورژانسی زمانی رخ میدهد که دمای مرکزی بدن نزدیک به چهل درجه باشد. اگر هیدراته نباشید یا بدن شما برای دماهای شدید آماده نباشد؛ قرار گرفتن در معرض گرما میتواند منجر به سردرد، سرگیجه و بی‌حسی دست و پا شود. اگر متوجه شدید که فردی علائم گرمازدگی را تجربه می‌‌‌کند، به او کمک کنید تا از نور خورشید دور شود. در صورت شدید بودن علائم به دنبال مراقبت‌‌‌های پزشکی فوری باشید.
دریازدگی
بیماری دریازدگی، سرگیجه‌‌‌ای است که هنگام سفر با ماشین، قطار، هواپیما و قایق رخ میدهد. قبل از اینکه به دلیل بیماری دریازدگی دچار سرگیجه شوید؛ ممکن است احساس تهوع داشته باشید و عرق سرد کنید. در چنین شرایطی مغز شما پیام‌‌‌های متفاوتی دریافت می‌‌‌کند. چشم‌‌‌ها و گوش‌‌‌های شما به بدن شما می‌‌‌گویند که در حال حرکت هستید؛ در حالی که دست‌‌‌ها و پاهای شما به مغز می‌‌‌گویند که یک جا در حالت سکون قرار دارید. برخی از داروها مانند درامامین (دیمن هیدرینات) میتوانند در این مورد، کمک کننده باشند.
حساسیت غذایی
واکنش آلرژیک مربوط به حساسیت غذایی زمانی رخ میدهد که سیستم ایمنی بدن شما به پروتئین‌‌‌های خاصی در غذا واکنش نشان میدهد. این اواکنش‌ها میتوانند از علائم خفیف تا شدید متفاوت بوده و حتی ممکن است تهدید کننده زندگی باشند. در صورت بروز حساسیت، پزشک ممکن است آنتی هیستامین‌‌‌ها یا استروئیدها را برای کمک به کاهش علائم تجویز کند. خوراکی‌‌‌های مستعد حساسیت عبارت‌‌‌اند از:
- آجیل بخصوص بادام زمینی
- شیر
- تخم مرغ
- محصولات سویا
- صدف
تنگی نفس و بی حسی دست و پا چه ارتباطی با یکدیگر دارد؟
چنانچه گفته شد؛ سرگیجه، تنگی نفس و بی حسی دست و پا علل زیادی دارد که برخی از آنها جدی‌‌‌تر از بقیه هستند. این عارضه‌‌‌ها میتوانند صرفا موقتی یا نشانه یک بیماری زمینه‌‌‌ای باشند. در صورت رخ داد علائم شدیدتر در اسرع وقت برای تشخیص و درمان این عارضه به پزشک مراجعه کنید. این علائم عبارت‌‌‌اند از:
- سردرد مداوم یا آسیب سر
- تشنج
- ضعف
- گرفتگی گردن
- تب
- ضعف و تغییرات در بینایی
- ضربان قلب نامنظم
- مشکل در شنیدن و صحبت کردن
- بی حسی در اندام‌‌‌ها
- تنگی نفس
- از دست دادن هوشیاری یا غش کردن
- درد قفسه سینه
سخن آخر
در این مطلب سعی شد به انواع بیماری‌‌‌هایی که امکان دارد باعث سرگیجه و بی حسی دست و پا شوند؛ بپردازیم. سرگیجه، تنگی نفس و بی حسی دست و پا میتوانند گذرا باشند و به مرور زمان بهبود پیدا کنند. هرچند در صورت تداوم این علائم، میبایست بدون سهل انگاری، پیگیری برای درمان را از سر گرفت. در صورتی که برای درمان بی‌حسی دست و پا و سرگیجه به دنبال یک پزشک مجرب هستید؛ پزشکان مرکز ما با بالاترین برد تخصصی در خدمت شما هستند تا درمانی رضایتمند را تجربه کنید. در صورت تمایل به دریافت نوبت در بخش تماس با ما، با پزشکان مرکز ما در ارتباط باشید.
دکتر فرزاد مریخ بیات
جراح و متخصص ارتوپدی – جراحی های فوق تخصصی دست و زانو