آشنایی با پوکی استخوان در کودکان؛ شناخت علائم برای تشخیص بهترین راهکار درمانی

هرچند پوکی استخوان، وضعیتی است که اغلب در افراد مسن مشاهده می‌شود، اما پوکی استخوان در کودکان نیز به میزان کمی وجود دارد. پوکی استخوان که به عنوان پوکی استخوان کودکان نیز شناخته می‌‌شود، یک نگرانی پزشکی نادر اما قابل توجه است که نیاز به شناسایی سریع و درمان مناسب دارد. به همین دلیل در این مقاله قصد داریم به بررسی پوکی استخوان در کودکان،‌ درمان و علائم پوکی استخوان در اطفال بپردازیم. با ما تا انتهای مطلب همراه باشید. 

آشنایی با پوکی استخوان در کودکان

پوکی استخوان یک وضعیت پزشکی است که با کاهش تراکم استخوان و زوال بافت استخوانی و در نتیجه استخوان‌های ضعیف و شکننده مشخص می‌شود. این بیماری اغلب از دید دکتر خوب برای پوکی استخوان به عنوان بیماری خاموش شناخته می‌‌شود. زیرا به کندی پیشرفت می‌‌کند و معمولاً تا زمانی که شکستگی رخ ندهد علائم قابل توجهی ایجاد نمی‌‌کند. این عارضه در درجه اول افراد مسن، به ویژه زنان یائسه را تحت تاثیر قرار می‌‌دهد، اما می‌‌تواند در مردان و به ندرت در کودکان نیز رخ دهد.
استخوان‌های سالم از شبکه‌ای متراکم از مواد معدنی، عمدتاً کلسیم و فسفات تشکیل شده‌اند که استحکام و پشتیبانی از ساختار اسکلتی را فراهم می‌کنند. در طول زندگی، بدن به طور مداوم بافت استخوانی قدیمی‌‌ را حذف می‌‌کند و آن را با استخوان جدید در فرآیندی به نام بازسازی جایگزین می‌‌کند.
 با این حال، در افراد مبتلا به پوکی استخوان، سرعت تجزیه استخوان از سرعت تشکیل استخوان بیشتر می‌‌شود که منجر به از دست دادن تدریجی تراکم استخوان و یکپارچگی ساختاری می‌‌شود.کاهش تدریجی تراکم استخوان، خطر شکستگی را افزایش می‌‌دهد، حتی با کمترین ضربه یا فشار روی استخوان‌ها. 
محل‌های رایج برای شکستگی در افراد مبتلا به پوکی استخوان شامل ستون فقرات، لگن، مچ دست و سایر استخوان‌های تحمل کننده وزن است. شکستگی‌ها می‌‌توانند باعث درد شدید شده و منجر به ناتوانی شوند و به طور قابل توجهی بر کیفیت زندگی فرد تأثیر بگذارند.

علائم پوکی استخوان در کودکان چیست؟

شناخت علائم پوکی استخوان در کودکان برای تشخیص زودهنگام و مداخله بسیار مهم است. در ادامه، علائم مختلفی را که ممکن است در کودکان مبتلا به پوکی استخوان ظاهر شود، بررسی خواهیم کرد و اهمیت هوشیاری و مراقبت فوری پزشکی را روشن می‌کنیم.

1.    شکستگی‌های مکرر
کودکان مبتلا به پوکی استخوان مستعد شکستگی هستند و حتی صدمات جزئی می‌‌تواند منجر به شکستگی استخوان شود. این شکستگی‌ها ممکن است در طول فعالیت‌های معمول ایجاد شوند. برای کودکان مبتلا به پوکی استخوان غیرعادی نیست که با انجام کارهای ساده مانند دویدن، پریدن یا حتی یک زمین خوردن جزئی دچار شکستگی شوند. شکستگی‌ها ممکن است مچ دست، لگن، ستون فقرات یا سایر استخوان‌های تحمل کننده وزن را درگیر کنند.

2.    تاخیر در نقاط عطف حرکتی
پوکی استخوان می‌‌تواند دستیابی به نقاط عطف حرکتی را در کودکان به تاخیر بیندازد. با به خطر افتادن تراکم و استحکام استخوان، کودکان ممکن است در راه رفتن، ایستادن یا دستیابی به سایر نقاط عطف رشد مرتبط با استحکام اسکلتی دچار تاخیر شوند. مشکلات در رسیدن به نقاط عطف حرکتی می‌‌تواند نشانه‌ای از شکنندگی استخوان باشد و باید توسط یک متخصص ارزیابی شود.

3.    رشد ضعیف
پوکی استخوان می‌‌تواند بر سرعت رشد کودک تأثیر بگذارد و منجر به کوتاهی قد یا عدم رشد کودک شود. کودکان مبتلا به پوکی استخوان ممکن است دارای عقب ماندگی تحولی اشند که هم در قد کلی و هم در بخش‌های اسکلتی خاص قابل مشاهده است. کاهش قابل توجه در سرعت رشد یا انحراف از منحنی رشد مورد انتظار باید شک را ایجاد کند و تحقیقات بیشتر را ایجاب کند.

4.    کمر درد
کودکان مبتلا به پوکی استخوان ممکن است کمردرد مداوم یا مکرر را تجربه کنند. این ناراحتی ممکن است ناشی از شکستگی‌های فشاری ستون فقرات یا ضعیف شدن بدنه مهره‌ها باشد. کمردرد می‌‌تواند به طور قابل توجهی بر فعالیت‌های روزانه کودک تأثیر بگذارد و منجر به محدودیت در حرکات فیزیکی و کاهش کیفیت زندگی شود. اگر کودکی از کمردرد مداوم شکایت می‌‌کند یا علائم ناراحتی را نشان می‌‌دهد، باید به طور کامل بررسی شود تا علت زمینه‌ای شناسایی شود.

5.    تغییرات وضعیتی
از آنجایی که پوکی استخوان، استخوان‌ها را ضعیف می‌‌کند، می‌‌تواند منجر به تغییرات وضعیتی در کودکان مبتلا شود. ستون فقرات ممکن است دارای انحناهای غیرطبیعی مانند کیفوز (انحنای بیش از حد به جلو در قسمت فوقانی کمر) یا اسکولیوز (انحنای جانبی ستون فقرات) باشد. این ناهنجاری‌های وضعیتی می‌‌تواند بر ظاهر کودک و هم ترازی کلی اسکلتی او تأثیر بگذارد.

6.    مسائل دندانپزشکی
در برخی موارد، پوکی استخوان در اطفال می‌‌تواند در مشکلات دندانی ظاهر شود. دندان‌ها ممکن است بیشتر در معرض پوسیدگی، فرسایش مینای دندان یا از دست دادن زودرس به دلیل تراکم ضعیف استخوان فک باشند. مسائل دندانی ممکن است نشانه اولیه ای از به خطر افتادن سلامت استخوان در کودکان باشد و نباید نادیده گرفته شوند.

تشخیص پوکی استخوان کودکان

1.    سابقه پزشکی: پزشک در قدم اول ابتدا یک مصاحبه جامع تاریخچه پزشکی با کودک و والدین یا سرپرستان او انجام می‌دهد. او در مورد الگوهای رشد کودک، نقاط عطف رشد و هر گونه علائم یا نگرانی مربوط به سلامت استخوان سوالاتی می‌پرسد. 
علاوه بر این، پزشک در مورد سابقه خانوادگی پوکی استخوان یا سایر بیماری‌های مرتبط با استخوان سوال می‌‌کند، زیرا ممکن است یک جزء ژنتیکی در پوکی استخوان در کودکان وجود داشته باشد. اطلاعات در مورد هر گونه بیماری زمینه‌ای یا دارویی که ممکن است بر سلامت استخوان تأثیر بگذارد نیز در نظر گرفته می‌‌شود.

2.    معاینه فیزیکی: یک معاینه فیزیکی کامل برای ارزیابی سلامت کلی کودک و ارزیابی هرگونه تظاهرات فیزیکی پوکی استخوان ضروری است. پزشک ساختار اسکلتی کودک را به دقت بررسی می‌‌کند و به دنبال نشانه‌هایی از تراکم استخوان ضعیف مانند انحنای ستون فقرات یا کاهش قد می‌‌گردد.
 قدرت عضلانی، تحرک مفصل و رشد فیزیکی کلی نیز ارزیابی خواهد شد تا تشخیص علائم پوکی استخوان در کودکان به طور کامل انجام شود. 

3.    آزمایشات آزمایشگاهی: آزمایش خون ممکن است برای ارزیابی عوامل مختلف مرتبط با سلامت استخوان انجام شود. این آزمایش‌ها می‌‌تواند شامل سنجش میزان هورمونی مانند پاراتیروئید (PTH)، هورمون محرک تیروئید (TSH)، استروژن یا تستوسترون باشد. 
علاوه بر این، آزمایش خون می‌‌تواند سطوح ویتامین D، سطوح کلسیم، سطوح فسفات و نشانگرهای گردش استخوان مانند آلکالین فسفاتاز و استئوکلسین را ارزیابی کند. این آزمایشات به شناسایی هرگونه عدم تعادل هورمونی، کمبودهای تغذیه‌ای یا اختلالات متابولیک زمینه‌ای که ممکن است به پوکی استخوان، کمک می‌‌کند.
4.    مطالعات تصویربرداری: اشعه ایکس ممکن است برای تشخیص شکستگی، بدشکلی یا هرگونه ناهنجاری دیگر در سیستم اسکلتی انجام شود. اشعه ایکس به ویژه در شناسایی شکستگی‌های مچ دست، ستون فقرات یا استخوان‌های بلند مفید است. علاوه بر این، ممکن است برای ارزیابی رشد اسکلتی کودک و مقایسه آن با سن تقویمی، اشعه ایکس برای استخوان گرفته شود.
جذب سنجی اشعه ایکس با انرژی دوگانه (DXA) یک تکنیک تصویربرداری تخصصی است که برای اندازه گیری تراکم مواد معدنی استخوان (BMD) و ارزیابی سلامت استخوان استفاده می‌‌شود. این روش معمولا در کودکان مشکوک به پوکی استخوان انجام می‌‌شود. 
اسکن DXA غیر تهاجمی ‌‌و بدون درد است و معمولاً بر روی ستون فقرات و نواحی باسن تمرکز می‌کند. نتایج اسکن DXA اطلاعات ارزشمندی در مورد تراکم استخوان کودک ارائه می‌‌دهد و می‌‌تواند به تعیین شدت پوکی استخوان کمک کند.
بر اساس یافته‌های تاریخچه پزشکی، معاینه فیزیکی، آزمایش‌های آزمایشگاهی و مطالعات تصویربرداری، پزشک می‌تواند پوکی استخوان در اطفال را تشخیص دهد و یک برنامه درمانی برای پوکی استخوان در اطفال، متناسب با نیازهای خاص کودک ایجاد کند.

درمان پوکی استخوان در کودکان

خوشبختانه، پیشرفت در دانش پزشکی و گزینه‌های درمانی به طور قابل توجهی نتایج را برای درمان پوکی استخوان در اطفال بهبود بخشیده است. در این مقاله، با تاکید بر اهمیت مداخله زودهنگام و مراقبت جامع، رویکردهای درمانی موجود برای پوکی استخوان در کودکان را بررسی خواهیم کرد.

توصیه‌های کلیدی عبارتند از:

آ. حمایت تغذیه‌ای: دریافت کافی کلسیم، ویتامین D و سایر مواد مغذی ضروری برای رشد بهینه استخوان بسیار مهم است. یک رژیم غذایی متعادل که شامل محصولات لبنی، سبزیجات برگ سبز، غذاهای غنی شده و مکمل‌ها، در صورت لزوم باشد، می‌تواند به رفع این نیازهای غذایی کمک کند.
ب. ورزش: تشویق به فعالیت بدنی منظم، به ویژه ورزش‌های تحمل وزن مانند راه رفتن، دویدن، رقصیدن یا پریدن، به تقویت استخوان‌ها و افزایش تراکم استخوان کمک می‌‌کند. فعالیت‌های بدنی باید متناسب با سن باشد و تحت نظارت انجام شود.
ج. پیشگیری از سقوط: به حداقل رساندن خطر افتادن برای جلوگیری از شکستگی در کودکان مبتلا به پوکی استخوان ضروری است. ایجاد یک محیط امن، حذف خطرات و آموزش کودکان و مراقبان آنها در مورد استراتژی‌های پیشگیری از سقوط می‌‌تواند به طور قابل توجهی خطر شکستگی را کاهش دهد.

•    داروها
در موارد خاص، متخصصان ممکن است داروهایی را برای افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی تجویز کنند. داروهایی که معمولا در درمان پوکی استخوان در کودکان استفاده می‌‌شوند عبارتند از:
آ. بیس فسفونات‌ها: بیس فسفونات‌ها دسته‌ای از داروها هستند که از تجزیه استخوان جلوگیری می‌‌کنند و باعث افزایش تراکم استخوان می‌‌شوند. این داروها معمولاً به صورت داخل وریدی تجویز می‌‌شوند و در کودکان مبتلا به پوکی استخوان شدید، بی خطر و مؤثر در نظر گرفته می‌‌شوند. نظارت دقیق برای عوارض جانبی احتمالی در طول درمان ضروری است.

ب. کلسی تونین: کلسی تونین هورمونی است که به تنظیم سطح کلسیم کمک می‌‌کند و می‌‌تواند از طریق اسپری بینی یا تزریقی تجویز شود. از تجزیه استخوان جلوگیری می‌‌کند و ممکن است در موارد خاص برای مدیریت درد یا کاهش سرعت تحلیل استخوان استفاده شود.

ج. تری پاراتید: تری پاراتید شکل مصنوعی هورمون پاراتیروئید (PTH) است که تشکیل استخوان جدید را تحریک می‌‌کند. معمولاً برای موارد شدید پوکی استخوان در کودکان که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند اختصاص دارد.

•    درمان جایگزین هورمونی
اگر عدم تعادل هورمونی به پوکی استخوان کمک کند، درمان جایگزینی هورمونی ممکن است برای اصلاح کمبود و بهبود سلامت استخوان توصیه شود. این مورد ممکن است شامل تجویز هورمون رشد یا هورمون‌های جنسی باشد، بسته به علت زمینه‌ای که از طریق ارزیابی کامل شناسایی شده است.

•    فیزیوتراپی
فیزیوتراپی نقش حیاتی در مدیریت جامع پوکی استخوان کودکان دارد. یک فیزیوتراپ ماهر می‌‌تواند یک برنامه ورزشی متناسب با نیازهای خاص کودک طراحی و اجرا کند. هدف فیزیوتراپی؛ بهبود قدرت، تعادل، وضعیت بدنی و هماهنگی عضلات، کاهش خطر افتادن و شکستگی است. علاوه بر این، فیزیوتراپی می‌‌تواند به مدیریت درد، افزایش تحرک عملکردی و بهینه سازی عملکرد کلی بدن کمک کند.

•    مدیریت شرایط اساسی
درمان هرگونه بیماری زمینه ای یا کمبودهای تغذیه ای که به پوکی استخوان کمک می‌‌کند برای مدیریت موفق بسیار مهم است. همکاری با متخصصان رشته‌های مختلف مانند غدد درون ریز، نفرولوژی یا گوارش، بسته به علت خاص پوکی استخوان، یک رویکرد جامع برای مراقبت را تضمین می‌‌کند. رسیدگی به علت اصلی پوکی استخوان در اطفال می‌‌تواند به تثبیت سلامت استخوان و بهبود نتایج درمان کمک کند.

داروهای تجویزی برای درمان پوکی استخوان در اطفال چیست؟

درمان پوکی استخوان در کودکان اغلب شامل یک رویکرد چند بعدی است که ممکن است شامل اصلاح سبک زندگی، فیزیوتراپی و رسیدگی به شرایط پزشکی زمینه‌ای باشد. در موارد خاص، متخصصان ممکن است داروهایی را برای افزایش تراکم استخوان و کاهش خطر شکستگی تجویز کنند. 
داروهای تجویزی خاص مورد استفاده برای درمان پوکی استخوان در کودکان ممکن است بسته به علت زمینه‌ای و عوامل فردی بیمار متفاوت باشد. با این حال، در اینجا برخی از داروهای معمول برای پوکی استخوان در اطفال با توجه به علائم پوکی استخوان در کودکان نوشته شده است:

•     بیس فسفونات‌ها
    - آلندرونات (Fosamax®)
    - پامیدرونات (Aredia®)
    - ایباندرونات (Boniva®)

بیس فسفونات‌ها رایج ترین دسته از داروهای تجویز شده برای درمان پوکی استخوان در کودکان هستند. آنها با مهار تجزیه استخوان و افزایش تراکم استخوان کار می‌‌کنند. بیس فسفونات‌ها معمولاً به صورت داخل وریدی تجویز می‌‌شوند و دوز و دفعات تجویز به شدت پوکی استخوان بستگی دارد. نظارت دقیق برای عوارض جانبی احتمالی در طول درمان ضروری است.

•    کلسی تونین

    - کلسی تونین (Fortical®، Miacalcin®)
کلسی تونین هورمونی است که به تنظیم سطح کلسیم در بدن کمک می‌‌کند. می‌‌توان آن را از طریق اسپری بینی یا تزریق انجام داد. کلسی تونین تجزیه استخوان را مهار می‌‌کند و ممکن است در موارد خاص برای مدیریت درد یا کاهش سرعت تحلیل استخوان استفاده شود. با این حال، معمولاً به عنوان خط اول درمان پوکی استخوان در کودکان استفاده نمی‌‌شود.

•    تری پاراتید
    - تری پاراتید (Forteo®)
تری پاراتید یک شکل مصنوعی از هورمون پاراتیروئید (PTH) است که تشکیل استخوان جدید را تحریک می‌‌کند. معمولاً برای موارد شدید پوکی استخوان در اطفال که به درمان‌های دیگر پاسخ نداده‌اند اختصاص دارد. تری پاراتید از طریق تزریق زیر جلدی روزانه تجویز می‌‌شود و استفاده از آن در بیماران اطفال ممکن است نیاز به بررسی و ارزیابی دقیق توسط متخصص داشته باشد.
توجه به این نکته مهم است که استفاده از داروهای تجویزی برای پوکی استخوان کودکان باید توسط یک متخصص در سلامت استخوان کودکان به دقت ارزیابی شود. داروها و دوزهای خاص تجویز شده به وضعیت بیمار، سن، علت زمینه ای پوکی استخوان و سایر عوامل بستگی دارد. 

چرا باید پوکی استخوان در کودکان را جدی بگیریم؟

جدی گرفتن پوکی استخوان در کودکان به چند دلیل ضروری است:

1. تأثیر بر رشد و تکامل: پوکی استخوان می‌‌تواند به طور قابل توجهی بر رشد و تکامل کودک تأثیر بگذارد. این وضعیت می‌‌تواند نقاط عطف حرکتی را به تاخیر بیاندازد و منجر به مشکلات در راه رفتن، ایستادن و دستیابی به سایر نقاط عطف رشد شود. همچنین می‌‌تواند منجر به کوتاهی قد یا رشد نکردن آن شود که بر سلامت جسمی ‌‌کلی کودک تأثیر می‌‌گذارد.

2. افزایش خطر شکستگی: کودکان مبتلا به پوکی استخوان بیشتر مستعد شکستگی هستند، حتی در اثر آسیب‌های جزئی یا فعالیت‌های معمول. این شکستگی‌ها می‌‌توانند در استخوان‌های مختلف از جمله ستون فقرات، لگن و مچ دست ایجاد شوند. شکستگی‌ها می‌‌توانند باعث ایجاد درد، محدود کردن تحرک و اختلال در فعالیت‌های روزانه شوند و کیفیت زندگی کودک را تحت تاثیر قرار دهند.

3. پیامدهای دراز مدت: پوکی استخوان در دوران کودکی می‌‌تواند عواقب طولانی مدت داشته باشد. کاهش تراکم و استحکام استخوان در دوران کودکی ممکن است تا بزرگسالی ادامه یابد و خطر شکستگی و سایر عوارض مرتبط با استخوان را در آینده افزایش دهد. پرداختن به پوکی استخوان در دوران کودکی می‌‌تواند به کاهش این خطرات در درازمدت کمک کند.

4. اختلال در سلامت استخوان: پوکی استخوان، سلامت استخوان را به خطر می‌‌اندازد و می‌‌تواند منجر به بدشکلی‌های اسکلتی، ناهنجاری‌های وضعیتی و درد مزمن شود. استخوان‌های ضعیف می‌‌توانند بر توانایی کودک برای شرکت در فعالیت‌های بدنی تأثیر بگذارند، تحرک را محدود کنند و بر سلامت کلی استخوان در آینده تأثیر بگذارند.

5. تأثیر روانی و عاطفی: پوکی استخوان در اطفال می‌‌تواند تأثیر روانی و عاطفی قابل توجهی داشته باشد. درد مزمن، محدودیت‌های فیزیکی و شکستگی‌های مکرر می‌‌تواند منجر به احساس سرخوردگی، انزوا و کاهش عزت نفس شود. رسیدگی زودهنگام به این بیماری و ارائه حمایت‌های لازم می‌‌تواند به کاهش این چالش‌های عاطفی کمک کند.

سخن آخر

با جدی گرفتن پوکی استخوان در کودکان، می‌توانیم اطمینان حاصل کنیم که کودکان مبتلا مراقبت و حمایت لازم را برای مدیریت موثر این بیماری دریافت می‌کنند. مداخله زودهنگام، مدیریت جامع و تمرکز بر رفاه کلی می‌‌تواند به طور قابل توجهی بر نتایج بلندمدت و کیفیت زندگی آنها تأثیر بگذارد. با تلاش‌های مداوم در تحقیقات، آموزش و مراقبت‌های بهداشتی، می‌توانیم به پیشرفت درک و درمان خود در مورد پوکی استخوان کودکان ادامه دهیم و امیدی برای آینده روشن‌ برای کودکان آسیب‌دیده ارائه کنیم.