علت بی حسی دست از ارنج به پایین، نقش اعصاب دست در بی‌حسی و ارتباط آن‌ها با بیماری‌ها و آسیب‌های مختلف

احتمالا شنیده‌اید که بی‌حسی دست چپ می‌تواند با بیماری‌های قلبی و سکته قلبی ارتباط داشته باشد اما اکثر مردم از این واقعیت اطلاع ندارند که دامنه وسیعی از بیماری‌ها، اختلالات و آسیب‌ها هستند که می‌توانند علت بی حسی دست از ارنج به پایین باشند. برخی از این بیماری‌ها، اختلالات و آسیب‌ها بسیار جدی و خطرناک بوده و نیاز به درمان پزشکی و اقدام اورژانسی دارند. بنابراین توصیه می‌کنیم همیشه از خوددرمانی کردن اجتناب و به پزشک مراجعه کنید. در این مقاله قصد داریم شایع‌ترین و خطرناک‌ترین عواملی که باعث بی حسی دست از ارنج به پایین می‌شوند را معرفی کنیم. 

بیماری‌ها و اختلالاتی که می‌توانند علت بی حسی دست از ارنج به پایین باشند

بی‌حسی دست می‌تواند با عوامل متعددی در ارتباط باشد، این عوامل شامل اختلالات و بیماری‌هایی می‌باشند که می‌توانند بر روی اعضاء و جوارح داخلی دست از جمله اعصاب دست، تاثیر مستقیم یا غیر مستقیم بگذارند. در ادامه به مهم‌ترین و شایع‌ترین عوامل مذکور اشاره خواهیم کرد، بی شک ضروری است بدانیم برای بی حسی دست به چه دکتری مراجعه کنیم.
همانطور که می‌دانیم این عصب‌ها هستند که وظیفه انتقال دستورات و اطلاعات حسی یا حرکتی بین مغز و عضلات را بر عهده دارند. بنابراین در اکثر مواقع ممکن است بی‌حسی دست ناشی از آسیب دیدگی این اعصاب باشد. رشته‌های عصبی که در عملکرد حسی یا حرکتی دست‌ها نقش دارند به دو دسته کلی زیر تقسیم می‌شوند:

-    اعصاب مرکزی یا سیستم عصب مرکزی: که از مغز سرچشمه گرفته و در راستای ستون فقرات و تا انتهای آن منشعب شده‌اند. (اعصاب مرکزی خود به دو دسته اعصاب مرکزی ستون فقراتی و اعصاب مرکزی واقع در مغز تقسیم می‌شوند)

-    اعصاب محیطی دست: که در طول دست پخش شده‌اند و به سیستم عصب مرکزی متصل هستند (اصلی‌ترین اعصاب محیطی دست، عصب‌‌های اولنار، مدین و رادیال می‌باشند که هر سه در قسمت گردن به اعصاب مرکزی متصل هستند)

لازم به ذکر است که هم اعصاب محیطی و هم اعصاب مرکزی می‌توانند با عوامل متعددی درگیر شده و باعث بروز علائمی نظیر بی‌حسی، درد یا غیره شوند. در واقع می‌توان گفت که آسیب‌های عصبی یکی از شایع‌ترین و اصلی‌ترین علت بی حسی دست از ارنج به پایین می‌باشند. بنابراین با توجه به نکات مذکور، در ادامه به معرفی اختلالات و بیماری‌‌های موثر بر بی‌حسی دست می‌پردازیم:

الف) آسیب اعصاب محیطی دست 

♦  آسیب‌های مربوط به عصب اولنار در ساعد دست

همانطور که گفتیم عصب اولنار یکی از عصب‌های محیطی اصلی دست می‌باشد، که وظیفه به حرکت ‌در آوردن عضلات کوچک‌تر دست و ایجاد حس لامسه در برخی انگشتان دست را بر عهده دارد.
-    بیماری سندروم تونل کوبیتال: در آرنج دست ناحیه‌ای وجود دارد که به آن تونل کوبیتال می‌گویند که عصب اولنار از داخل آن عبور کرده است. در سندروم تونل کوبیتال که در آرنج دست اتفاق می‌افتد، عصب اولنار در داخل تونل کوبیتال گیر می‌افتد که این مسئله باعث تحریک شدن و ملتهب شدن این عصب و بافت‌های اطراف آن می‌شود. متداول‌ترین و شایع‌ترین عارضه جانبی سندروم تونل کوبیتال بی‌حسی و درد دست می‌باشد.
-    هرگونه آسیب ناشی از ضربه، فشار، عفونت، التهاب، نوروپاتی و غیره که این عصب را درگیر کند می‌تواند باعث بروز بی‌حسی در دست شود. 

♦  آسیب‌های مربوط به عصب مدین در ساعد دست

یکی دیگر از عصب‌های محیطی دست، عصب مدین می‌باشد، این عصب نیز از درون ناحیه‌ای در مچ دست که تونل کارپال نام دارد عبور کرده است.
-    بیماری سندروم تونل کارپال: این بیماری هم زمانی رخ می‌دهد که دیگر عصب دست یعنی عصب مدین، در داخل تونل کارپال که در مچ دست قرار دارد گیر افتاده و ملتهب و تحریک شود.
-    - هرگونه آسیب ناشی از ضربه، فشار، عفونت، التهاب، نوروپاتی و غیره که این عصب را نیز درگیر کند می‌تواند باعث بروز بی‌حسی در دست شود.

♦   آسیب‌های مربوط به عصب رادیال ساعد دست

دیگر عصب محیطی دست رادیال نام دارد که وظیفه آن تامین بخشی از حس لامسه و کمک به عملکرد عضلات بزرگ دست می‌باشد. ممکن است بی‌حسی دست ناشی از آسیب دیدگی این عصب باشد.

♦  کیست‌‌های گانگلیون مچ دست

کیست‌‌های گانگلیون که در مجاورت مفصل مچ دست ایجاد می‌شوند، با فشار وارد کردن بر عصب‌های دست باعث احساس درد یا بروز بی‌حسی در دست می‌شوند.

♦  اختلالات و بیماری‌های شانه

اعصاب سه گانه دست از مجاورت شانه عبور کرده‌اند، بنابراین بروز هرگونه آسیب در این ناحیه ممکن است باعث تحت فشار قرار گرفتن این اعصاب و به وجود آمدن علائم مذکور شوند.

ب) آسیب اعصاب مرکزی فقراتی (در ناحیه گردن) 

اعصاب دست در ناحیه گردن به اعصاب مرکزی متصل شده‌اند، بنابراین بروز هرگونه آسیب در این ناحیه منجر به ایجاد علائمی در دست می‌شود، به همین دلیل است که افراد مبتلا به بیماری‌های ستون فقرات گردنی گاها از درد دست یا بی‌حسی دست شکایت می‌کنند.

♦  مشکلات دیسک گردن

مشکلات دیسک گردن همچون فتق دیسک، التهاب یا پارگی آن، همگی عواملی هستند که می‌توانند اعصاب مجاور خود را به شدت درگیر کرده و باعث شکل‌گیری عوارض و علائم ارجاعی نظیر درد‌های ارجاعی و بی‌حسی شوند. درواقع دیسک‌های آسیب دیده بر اعصاب مجاور خود فشار وارد می‌کنند و علاوه بر تولید درد باعث ایجاد اختلال در عملکرد آن‌ها می‌شوند. این اختلالات خود را به شکل بی‌حسی نشان می‌دهند.

♦  تومور‌های گردنی

تومور‌های گردنی از دیگر بیماری‌های ستون فقرات گردنی می‌باشند که قادرند باعث بروز علائم درد و بی‌حسی در دست شوند. این تومور‌ها که غالبا در داخل محدوده کانال نخاعی تشکیل‌می‌شوند، با چسبیدن به بافت‌های مجاور خود نظیر اعصاب و عضلات، آن‌ها را تحت فشار قرار می‌دهند.

♦  آرتروز گردن

آرتروز گردن از دیگر بیماری‌های ستون فقرات گردن است که می‌تواند با تحت تاثیر قرار دادن اعصاب مرکزی، تولید درد و ایجاد بی‌حسی کنند.

♦  خار‌های استخوانی

خارهای استخوانی که از عوارض ثانویه آرتروز گردن می‌باشند، می‌توانند باعث بروز درد و بی‌حسی در دست شوند.

♦  آرتریت روماتوئید مفصل گردن

بیماری التهابی و همچنین پیشرونده آرتریت روماتوئید که به آن روماتیسم مفصلی هم می‌گویند، مفاصل و بافت‌های اطراف آن را تخریب می‌کند. اگر مفصل گردن تحت تاثیر بیماری آرتریت روماتوئید قرار بگیرد، تغییراتی که این بیماری ایجاد می‌کند باعث فشار روی عصب‌های گردنی شده و علائمی مانند بی‌حسی در دست را به وجود می‌آورند.

ج) آسیب اعصاب مرکزی در داخل مغز 

بروز آسیب در اعصاب مرکزی داخل مغز هم می‌تواند منجر به عوارض و علائمی در سرتاسر بدن از جمله دست شود. اعصاب مرکزی داخل مغز رابط بین سلول‌های مغزی و اعصاب سرتاسر بدن هستند، بنابراین بیماری‌ها و حوادثی که این اعصاب را تحت تاثیر قرار می‌دهند، می‌توانند عاملی بر بی‌حسی دست باشند. چند مورد از این بیماری‌ها و اختلالات عبارتند از:

-    سکته‌های مغزی

-    آسیب‌های مغزی (ضربات وارد بر سر)

-    فشار خون بسیار بالا

-    و ...

د) سایر بیماری‌ها و عوامل موثر بر عصب‌های محیطی و مرکزی بدن

♦  بیماری‌ آرنج تنیس بازان (تنیس البو)

آرنج تنیس بازان نام یک بیماری التهابی می‌باشد که تاندون‌های آرنج دست را درگیر می‌کند. این اختلال زمانی ایجاد می‌شود که شخص از آرنج خود بیش از اندازه کار کشیده باشد و یا یک حرکت تکراری را بارها با دست خود انجام دهد (مثل بازی تنیس که دائما آرنج دست را درگیر می‌کند)، در این بیماری تاندون‌های خارجی آرنج دچار التهاب و آسیب می‌شوند. یکی از علائم جانبی این عارضه، بروز درد و بی‌حسی در ساعد و آرنج دست می‌باشد.  

♦  بیماری‌ آرنج گلف بازان (گلفر البو)

این بیماری نیز همچون بیماری آرنج تنیس بازان می‌باشد با این تفاوت که در قسمت داخلی آرنج ایجاد می‌شود. طی این بیماری افرادی که بیش از اندازه از مچ دست خود استفاده می‌کنند، تاندون‌های داخلی آرنج آن‌ها دچار التهاب و آسیب می‌شوند. یکی از علائم جانبی این عارضه هم درد و بی‌حسی در ساعد و آرنج دست می‌باشد.

♦  برخی بیماری‌ها و اختلالات هم هستند که قادرند تمام اعصاب بدن را چه محیطی و چه مرکزی به صورت مستقیم یا غیر مستقیم تحت اثر قرار داده و به آن‌ها آسیب وارد کنند. از مهم‌ترین این بیماری‌ها می‌توان موارد ذیل را ذکر کرد

-    بیماری دیابت (نوروپاتی ناشی از دیابت)

-    بیماری پارکینسون

-    بیماری ام اس (اسکلروز چندگانه)

-    بیماری ای.ال.اس (اسکلروز جانبی آمیوتروفیک)

-    بیماری هانتینگتون

-    نوروپاتی ناشی از الکل (همچنین ترک ناگهانی الکل)

-    مصرف بیش از اندازه کافئین

-    بیماری‌های نقص سیستم ایمنی بدن همچون پسوریازیس، لوپوس و غیره

-    بیماری‌های ویروسی همچون اچ آی وی، هپاتیت و غیره 

-    برخی از سرطان‌ها

-    و ...

♦   سایر عوامل اثر گذار

-    مسمومیت با برخی مواد (همچون جیوه)

-    مصرف برخی داروها (داروهای سرطان یا تیروئید)

-    کمبود برخی مواد معدنی و کمبود بعضی از ویتامین‌ها

-    مشکلات و نارسایی‌های قلبی (خصوصا سکته)

-    فشار خون بسیار پایین یا کم خونی مزمن (فقر آهن)

-    عفونت منتشره خونی

-    کم‌کاری تیروئید

-    و ...

علائم خطرناک مرتبط با علت بی حسی دست از ارنج به پایین

بی‌حسی در دست همیشه به تنهایی اتفاق نمی‌افتد، گاهی پیش می‌آید که این عارضه با علائم دیگری همچون درد، خارش، سوزش، گزگز، تورم، قرمزی یا حتی لرزش نیز همراه می‌شود که هرکدام از این علائم می‌توانند نشانگر یک یا چند عارضه یا اختلال در بدن باشند.

اما این موارد تنها علائمی نیستند که همراه با بی‌حسی در دست بروز می‌کنند، گاهی ممکن است بیمار عوارض جانبی جدی‌تر و قابل توجهی همچون تنگی نفس، درد قفسه سینه، سرگیجه و سردرد، گیجی و فراموشی، اختلالات خلقی، واکنش‌های روانی، بی‌حسی یا حتی فلج ناقص در سایر اندام‌ها را هم تجربه کند. این علائم می‌توانند به معنای وقوع یا وجود برخی از بیماری‌ها و آسیب‌های خطرناک باشند. در ادامه علائمی که می‌توانند با علت بی حسی دست از ارنج به پایین و بیماری‌ها یا آسیب‌های خیلی خطرناک و جدی مرتبط باشند را بیان خواهیم کرد:

♦  علائم خطرناک مرتبط با سکته‌های مغزی (یا سایر آسیب‌ها و اختلالات اعصاب مرکزی مغز)

همانطور که گفتیم، بی‌حسی دست می‌تواند ناشی از سکته یا آسیب مغزی باشد. زمانی که فرد دچار سکته مغزی می‌شود سلول‌های بخشی از مغز وی می‌میرند و اینگونه بخشی از عملکرد مغز دچار اختلال می‌شود. این مسئله موجب اختلال در انتقال فرمان‌های حسی و حرکتی شده و می‌تواند با دیگر علائم زیر همراه باشد: (که هم می‌توانند قبل از سکته و هم بعد از آن اتفاق بیفتد)

-    بروز اختلالات خلقی و رفتاری در فرد (خشم یا محبت بیش از اندازه، خود بزرگ بینی، ترس و وحشت، استرس و اضطراب و ...)

-    احساس سنگینی، درد یا گرفتگی در بخشی از سر

-    بی‌حسی در دیگر بخش‌های بدن (خصوصا صورت)

-    اختلالات گوارشی (خصوصا یبوست شدید)

-    مشکلات در تکلم، فراموشی کلمات یا مسائل

-    احساس خستگی و بی‌حالی شدید، ناتوانی جسمی

-    دفرمه شدن یا فلج شدن بخشی از عضلات بدن

-    نامنظم شدن ضربان‌های قلب

-    و ...

♦  علائم خطرناک مرتبط با سکته‌های قلبی (یا سایر آسیب‌ها و اختلالات قلبی عروقی)

همچنین بی‌حسی دست می‌تواند ناشی از سکته یا آسیب‌های قلبی عروقی نیز باشد. یکی از اختلالاتی پس از سکته‌ها یا آسیب‌های قلبی رخ می‌دهد، از کار افتادن بخشی از عضلات قلب و اختلال خونرسانی به بعضی اندام‌‌ها می‌باشد. این مسئله بی‌حسی و بی‌حالی برخی اندام‌ها از جمله دست را به دنبال داشته و می‌تواند با دیگر علائم زیر همراه باشد: (که می‌توانند هم قبل و هم بعد از سکته اتفاق بیافتند)

-    تیر کشیدن درد از قلب به کمر، شانه و گردن و خصوصا دست چپ

-    درد یا احساس سنگینی شدید در قفسه سینه

-    افزایش ضربان قلب یا بی‌نظمی ضربان‌ها

-    اختلالات تنفسی (کم آوردن نفس)

-    بی‌حالی و خستگی و ضعف بدن

-    سرد شدن برخی اندام‌ها از جمله دست‌ها و پاها

-    کاهش سطح هوشیاری، گیجی منگی و ضعف بینایی

-    و ...

♦  علائم خطرناک مرتبط با آسیب‌های ستون فقرات گردنی

با فرض غیر مرتبط بودن بی‌حسی دست با اختلالات مغز یا قلب، اگر بی‌حسی‌ در دست بلند مدت و متناوب (رفت و برگشتی) بوده و با درد نیز همراه باشد، احتمال آن‌که با آسیب‌های ستون فقرات گردنی مرتبط باشد بسیار زیاد است. خصوصا اگر این درد و بی‌حسی با استراحت کاهش پیدا کرده و با بلند کردن اجسام تشدید پیدا کند.

در صورت تجربه هر کدام از علائم خطرناک قلبی و مغزی که در بالا ذکر کردیم، می‌بایست فورا به نزدیک‌ترین مرکز مجهز درمانی مراجعه کرده یا با اورژانس تماس بگیرید.

اهمیت پرهیز از درمان خانگی بی حسی دست چپ

با توجه به نکاتی که آموختیم، با صراحت می‌توان گفت که درمان خانگی بی حسی دست چپ هرگز امکان‌پذیر نبوده و عدم مراجعه به پزشک می‌تواند عواقب و عوارضی بسیار خطرناک و حتی مرگ آفرین را به دنبال داشته باشد. زیرا همانطور که گفتیم بی‌حسی و درد دست چپ می‌تواند مستقیما با مشکلات و سکته‌های قلبی در ارتباط باشد.

بنابراین بیمار باید با مراجعه به پزشک ابتدا علت بی‌حسی در دست (خصوصا دست چپ) را ابتدا ریشه یابی کرده و سپس با مشورت و کمک گرفتن از او بهترین درمان را آغاز کند.

تنها راه تشخیص دقیق علت بی حسی دست از ارنج به پایین

با توجه به اهمیت این عارضه و امکان ارتباط آن با بیماری‌ها و اختلالات خطرناکی که ذکر کردیم، تشخیص دقیق علت بی حسی دست از ارنج به پایین فقط و فقط باید با مراجعه به نزد پزشک متخصص و توسط خود او انجام شود. به هیچ عنوان نمی‌توان این علائم را نادیده گرفته و یا خوددرمانی کرد. اما به طور کلی اقدامات تشخیصی برای ریشه‌یابی عارضه شامل یک یا چند مورد از موارد زیر می‌باشد:

-    پرسش و پاسخ و گرفتن شرح حال از بیمار
-    بررسی کردن سوابق پزشکی بیمار
-    آزمایش‌های ام.آر.آی، سی تی اسکن، سونوگرافی
-    تست ورزش، نوار قلب
-    ، تست نوار عصب و عضله
-    آزمایش خون
-    و ...

بازهم یادآوری می‌کنیم که بهترین و تنها راه تشخیص بیماری مراجعه به نزد پزشک متخصص و متبحر یا کلینیک‌های تخصصی معتبر می‌باشد.

متداول‌ترین روش‌های درمان بی حسی دست راست یا چپ

همانطور که پیشتر اشاره کردیم، علت بی حسی دست از ارنج به پایین می‌تواند ناشی از دامنه وسیعی از مشکلات (بیماری‌ها، آسیب‌ها و اختلالات) مرتبط یا غیر مرتبط با خود دست باشد. این مشکلات شامل مواردی نظیر آسیب‌های مغزی یا قلبی، بیماری‌های زمینه‌ای، بیماری‌های مربوط به اعصاب بدن و غیره می‌باشند.
حال با توجه به گستردگی عواملی که می‌توانند باعث این بی‌حسی شوند، درمان بی حسی دست راست یا چپ، باید پس از ریشه یابی علت آن انجام شود. اما به طور کلی می‌توان گفت اقدامات درمانی که پزشک متخصص در دستور کار خود قرار می‌دهد، شامل یک یا چند مورد از موارد زیر می‌باشد:

-    تجویز دارو (داروهای ضد درد، ضد التهاب، ضد افسردگی، آرامبخش، داروهای درمان برخی بیماری‌های زمینه‌ای و ...)
-    جلسات فیزیوتراپی یا توانبخشی
-    توصیه به انجام ورزش 
-    توصیه به اصلاح سبک زندگی
-    توصیه به اصلاح تغذیه
-    تجویز برخی مکمل‌ها و ویتامین‌ها
-    انجام برخی اعمال جراحی
-    و ...

قرص گزگز دست و بی حس شدن دست از آرنج به پایین چیست؟

یکی از دلایل اصلی احساس سوزن سوزن شدن و گزگز دست، کمبود برخی ویتامین‌ها و مواد مغذی در بدن می‌باشد موارد ذیل همگی می‌توانند باعث سوزن سوزن شدن و گزگز دست شوند:

-    فقر آهن
-    کمبود شدید ویتامن‌های خانواده B نظیر B1، B1، B12
-    کمبود ویتامین E
-    کمبود نیاسین در بدن

این ویتامین‌ها و مواد معدنی معمولا توسط پزشکان به شکل قرص گزگز دست برای بیمار تجویز می‌شوند. لازم به ذکر است که بیماری‌ها و اختلالاتی همچون دیابت، ام اس، فیبرومالژیا، نقص سیستم ایمنی، کم‌کاری تیروئید، اضطراب و استرس و فشارهای عصبی، نوروپاتی‌های محیطی، آسیب‌های عصبی، برخی مسمومیت‌ها، مصرف زیاد الکل، عفونت و ... هم می‌توانند باعث بروز سوزن سوزن شدن و گزگز شوند، در این صورت چیزی تحت عنوان قرص گزگز دست وجود نداشته و باید به درمان ریشه اصلی این علائم پرداخت.

سخن پایانی

از مقاله حاضر دریافتیم که بی حس شدن دست از آرنج به پایین چقدر می‌تواند جدی باشد، لذا توصیه می‌کنیم در صورت مواجه با هریک از علائمی که در مقاله بیان کردیم  (خصوصا علائم هشدار آسیب‌های قلبی و مغزی)، فورا به نزدیک‌ترین مراکز درمانی مجهز یا اورژانس و در نهایت به یک پزشک متخصص مراجعه کنید.
با مراجعه به موقع بیمار نزد پزشک، ضمن رفع خطرات احتمالی و مشخص شدن علت بی حسی دست از ارنج  به پایین در وی، پزشک بهترین اقدام درمانی را برای او مشخص و توصیه می‌کند.
البته تجربه این علامت صرفا نشانه وجود یک خطر یا آسیب جدی نیست و همانطور که گفتیم گاهی این بی‌حسی می‌تواند ناشی از کمبود برخی مواد مغذی در بدن یا یک ضعف بدنی بسیار ساده باشد اما با توجه به گستردگی عواملی که می‌توانند این بی‌حسی را ایجاد کنند، مجبور هستیم آن را جدی گرفته و تا زمانی‌که از ریشه بروز آن اطمینان حاصل نکردیم، هیچ اقدام خود‌سرانه‌ای انجام ندهیم.